आपण झोपतो म्हणजे काय

 📙 *आपण झोपतो म्हणजे काय ?* 📙 

झोप झाल्यावर माणूस ताजातवाना होतो. रोज आपण दिवसभराच्या परिश्रमानंतर झोपी जातो व सकाळी उठून परत कामाला लागतो. 

झोप न मिळाल्यास काय होते हे तुम्ही आहे अनुभवले असेल. आपण चिडचिडे होतो, कामात लक्ष लागत नाही, डुलक्या येतात, कधी कधी चक्कर येते यावरून झोप घेणे ही अपरिहार्य गोष्ट आहे हे आपल्या लक्षात येईल. लहान मुले १६ ते १८ तास झोपतात या काळात अपचयाचा दर कमी असतो व मुलांची वाढ होते. हळूहळू झोप कमी होते. तरुण व्यक्तींना सात ते आठ तास झोप आवश्यक असते. वृद्धावस्थेत मात्र पाच ते सहा तास झोपही पुरते. सहसा दुपारी झोपू नये.

नुसते पडून राहणे म्हणजे झोप नव्हे हे तुम्हाला माहित आहे. झोपेचे इलेक्ट्रो एनकेफॅलोग्रॅम वा मेंदूच्या कार्याच्या आलेखाद्वारे विश्लेषण केले तर असे लक्षात येते की या काळात मेंदूच्या येणाऱ्या लहरी कमी होतात; पण त्यांची उंची वाढते. नंतरच्या अवस्थेत डोळ्यांच्या जलद हालचाली होतात व मेंदूतून येणाऱ्या लहरींची संख्या वाढते. या लहरींची उंची कमी असते. झोपेच्या एका चक्रात डोळ्यांची जलद हालचाल न होणारी झोप व डोळ्यांची जलद हालचाल होणारी झोप अशा दोन अवस्था असतात. एकदा प्रौढ माणूस झोपल्यावर अशी चार ते पाच चक्र त्यात असतात. या प्रत्येक चक्राचा कालावधी दीड तासांचा असतो. झोप ही लंबमज्जेतील चेतातंतूंवर अवलंबून असते. त्यामुळे या भागाला इजा झाल्यास वा त्यावर परिणाम झाल्यास खूप झोप येते वा येतच नाही. हे जरी खरे असले तरी सामान्यतः जास्त झोप हा सवयीचा परिणाम असतो. त्यामुळे योग्य सवय लागल्यास झोप कमी होते. 

झोप ही जीवनासाठी आवश्यक असते कारण या काळात शरीराला विश्रांती मिळते. श्वसन व रक्ताभिसरणाचे कार्य मंदावते.  अशी ही झोप जास्त झाली तर मात्र झोपाळूपणाचा आरोप येतो आणि खूप कमी झाली तरी चिंता वाटते.

*डाॅ. अंजली दिक्षित व डाॅ. जगन्नाथ दिक्षित यांच्या पुस्तकातुन* 

संकलन गजानन गोपेवाड 

तारुण्यात पिटिका का येतात

══════════════════════

               🌎 *ज्ञान-विज्ञान* 🌎

══════════════════════

📙 *तारुण्य पीटिका (पुळ्या) का येतात ?* 

'तारूण्य पिटीका' या नावावरून आपल्याला लक्षात येईल की त्यांचा तारुण्याशी संबंध आहे. १४-१५ वर्षांच्या मुला मुलींना तारुण्यपीटिका येतात. काही जणांना त्या कायम होतच राहतात. तारुण्यपीटिका म्हणजेच त्वचेवर येणारे फोड. ते चेहऱ्यावर वा शरीरावर इतरत्र कुठेही येऊ शकतात. त्वचेत काही तैलग्रंथी असतात. त्यातील स्त्रावामुळे त्वचा स्निग्ध राहते. त्यांची रंध्रे बंद झाल्यास त्यातील स्त्राव गोळा होतो व फोड येतात. नंतर जंतुसंसर्गही होतो. या फोडांना तारुण्यपीटिका असे म्हणतात.

 

तारूण्य पिटीका येण्याची अनेक कारणे आहेत. पौगंडावस्थेमध्ये शरीरातील संप्रेरकांच्या (हार्मोन्सच्या) प्रमाणात होणारे बदल, त्वचेची नीट निगा न राखणे, दीर्घ मुदतीचे आजार, कुपोषण, आहारात मेदयुक्त पदार्थांचा जास्त समावेश, बद्धकोष्ठ, तसेच मानसिक ताणतणाव अशा अनेक कारणांमुळे तारूण्य पिटीका होतात.

 

 साहजिकच तारुण्यपीटिका उपचारासाठी वरील कारणांवर आधारित अनंत उपाय उपलब्ध आहेत. पण एक लक्षात ठेवायला हवे ते म्हणजे शारीरिक अनारोग्याचे व एक वरवरचे लक्षण म्हणजे तारूण्य पिटीका. निरोगी, सुदृढ, मानसिक व शारीरिक दृष्ट्या व्यक्तीला त्याचा त्रास होत नाही. चिंता करण्याने तारुण्यपीटिका अधिकच वाढतात. शारीरिक स्वच्छता, समतोल आहार, जेवणाच्या वेळा, विश्रांती, झोपेच्या वेळा यात नियमितपणा व्यायाम आदी आरोग्यपूर्ण सवयीचा अंगीकार केल्यास या त्रासापासून आपली मुक्तता होऊ शकेल.

*डॉ. जगन्नाथ दीक्षित*

*डाॅ. अंजली दीक्षित*

यांच्या 'मेडिकल जनरल नॉलेज'या पुस्तकातून

स्त्रोत- विज्ञान व दिनविशेष फेसबुक पेज

संकलन, गजानन गोपेवाड 

═══════════════════════

  

अल्बर्ट आईनस्टाईन यांनी सापेक्षता वाद सिध्दांत मांडला

 *३० जुन १९०५*

*अल्बर्ट आइनस्टाइन यांनी त्यांचा क्रांतिकारक सापेक्षतावादाचा सिद्धांत मांडला.*

सापेक्षतावादाचा विशेष सिद्धान्त जून ३०, इ.स. १९०५ रोजी प्रसिद्ध भौतिकशास्त्रज्ञ अ‍ॅल्बर्ट आइन्स्टाइन यांनी मांडला. त्या सिद्धान्तामध्ये त्यांनी दाखवून दिले की सर आयझॅक न्यूटन यांनी सांगितलेल्या गतीच्या नियमांनुसार विद्युत-चुंबकीय लहरींची (यामध्ये प्रकाशकिरणांचादेखील समावेश होतो) वागणूक स्पष्ट करता येत नाही आणि विशिष्ट परिस्थितीमध्ये सिद्धान्त कोलमडून पडतो. त्या परिस्थितीचे विश्लेषण, स्पष्टीकरण आणि अनुमान आइन्स्टाइन यांनी सापेक्षतावादाच्या विशेष सिद्धान्तात केले. त्यानंतर काही वर्षांनंतर त्यांनी याच सिद्धान्तामध्ये गुरुत्वाकर्षण बलाचासमावेश करून सापेक्षतावादाचा सामान्य सिद्धान्तसांगितला. त्यामुळे केवळ सापेक्षतावादाचा सिद्धान्त असे म्हणणे बरोबर नाही तर सापेक्षतावादाचा सामान्य सिद्धान्त किंवा सापेक्षतावादाचा विशेष सिद्धान्त अधिक योग्य आहे. या दोन्ही सिद्धान्तांनुसार विद्युत-चुंबकीय लहरींचा वेग सापेक्ष परिस्थितीमध्ये नेहमी स्थिर असतो आणि निरीक्षकाच्या वेगावर आणि स्थळावर अवलंबून नसतो. थोडक्यात (न्यूटनच्या गतीच्या नियमांनुसार) संदर्भाची निरपेक्ष चौकट (Frame of Reference (इंग्रजी आवृत्ती)) ही निरीक्षकाकडे न राहता सापेक्षतेच्या सिद्धान्तानुसार प्रकाशाचा निर्वात क्षेत्रातील वेग हाच ती निरपेक्ष चौकट बनला. *E=mc^2*

========================

संकलन -)

गजानन गोपेवाड 

उमरखेड जिल्हा- यवतमाळ ४४५२०६

प्रभात दर्शन

 🌳⛳ *सुप्रभात🌞वन्दे मातरम्*⛳🌳

🦋🦚🌹🌻🦢🛕🦢🌻🌹🦚🦋

जेष्ठा मास,कृष्ण पक्ष, *पँचमी*,शतभिषा नक्षत्र,सूर्य उत्तरायण,ग्रीष्म ऋतु,युगाब्ध ५१२३,विक्रम संवत-२०७८, 

मंगलवार, २९ जून २०२१.

🕉~~~~~~~~~~~~~~~~~~~🕉

                        *प्रभात दर्शन*

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

       "पूर्णतः निःस्वार्थ रहो, स्थिर रहो और कार्य करो। एक महत्वपूर्ण बात यह कि सबके सेवक बनो और दूसरों पर शासन करने का तनिक भी यत्न न करो, क्योंकि इससे ईर्ष्या उतपन्न होगी और इससे हर चीज नष्ट हो जायेगी। आगे बढ़ो, तुमने बहुत अच्छा कार्य किया है। हमे अन्य की सहायता की प्रतीक्षा किये बिना, अपने भीतर से ही सहायता लेनी चाहिए।  आत्मविश्वासी, सच्चे, कर्तव्यनिष्ठ एवं सहनशील बनो। 

फिर देखो ! एक समृद्ध, शक्तिशाली भारत आपके सामने है।

                *-स्वामी विवेकानंद*

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

*🚩🐅आपका दिन मंगलमय हो🐅🚩*

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

डॉ, कमला माधव सोहिनी भारतातील पहिल्या महिला शास्त्रज्ञ

 *डाॅ. कमला माधव सोहोनी*

👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬

*भारतातील पहिल्या महिला शास्त्रज्ञ*

👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬

*स्मृतिदिन - २८ जुन १९९८*

👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬👩‍🔬

       डॉ.कमला माधव सोहोनी यांचा जन्म बंगळुरूला झाला. योगायोग म्हणजे याच वर्षी त्यांचे वडील नारायण भागवत यांनी बंगळुरूच्या इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्समधून रसायनशास्त्र घेऊन एम. एस्सी. केली होती.  नुकत्याच सुरू झालेल्या या इन्स्टिट्यूटमधील पहिल्याच तुकडीत नारायणरावांनी प्रवेश मिळवला होता आणि एम. एस्सी. मिळवली. १९१९ साली पत्नीच्या निधनानंतर मुलांसह ते मुंबईत आले. त्यांच्या कन्या दुर्गाबाई भागवत या प्रसिद्ध मराठी लेखिका म्हणून नावाजल्या, तर कमला सोहोनी यांनी रसायनशास्त्रातील शास्त्रज्ञ म्हणून नाव कमावले. कमला मुंबईच्या सेंट झेवियर्स महाविद्यालयातून रसायनशास्त्र आणि भौतिकी विषय घेऊन बी.एस्सी. झाल्या आणि मुंबई विद्यापीठातून पहिल्या वर्गात, पहिल्या आल्या. त्यांना ‘सत्यवती लल्लुभाई सामळदास शिष्यवृत्ती’ आणि जुन्या मुंबई प्रांताची टेक्निकल रिसर्च स्कॉलरशिप मिळाली.  

त्यानंतर त्यांनी वडिलांसारखेच इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्समधून एम. एस्सी. करण्यासाठी अर्ज टाकला, पण त्यांना प्रवेश नाकारला गेला. याविषयी शहानिशा करण्यास वडिलांनी कमलाबरोबर बंगळुरूला जाऊन इ़न्स्टिट्यूटच्या संचालकांची - नोबल पारितोषिक विजेते डॉ. सी. व्ही. रमण यांची भेट घेतली.  त्यांनी  ‘‘ती मुलगी आहे म्हणून आम्ही प्रवेश नाकारला,’’ असे सांगितले.  तेव्हा कमलाने उत्तर दिले की, ‘‘तुम्ही मला प्रवेश नाकारून माझ्यावर आणि माझ्यानंतर येणार्‍या मुलींवर अन्याय करीत आहात.  मी मुंबईला परत जाणार नाही. येथेच तुमच्या दारापुढे बसून सत्याग्रह करीन’’. हे ऐकून डॉ. रमण चमकले पण म्हणाले की, ‘‘मी तुला प्रवेश देईन पण एका अटीवर; वर्षभर तात्पुरता प्रवेश देऊन काम ठीक असेल तरच प्रवेश पक्का करीन, नाहीतर तुला काढून टाकीन.’’ कमलाने ते मान्य केले आणि वर्षभर श्रीनिवासय्यांच्या हाताखाली उत्तम काम करून डॉ. रमणकडून वाहवा मिळवली. कडधान्ये, दूध यांतील प्रथिने वेगळी करून त्यांचे अमिनो आम्लात पृथक्करण यावर त्यांनी संशोधन केले आणि त्या कामावर १९३६ साली त्यांनी एम. एस्सी. मिळवली.

त्यानंतर वर्षभर त्या हाफकिन इन्स्टिट्यूटमध्ये होत्या. त्या वेळी त्यांना मुंबई विद्यापीठाच्या दोन शिष्यवृत्त्या-‘सर मंगळदास नथुभाई’ आणि ‘स्प्रिंगर रिसर्च स्कॉलरशिप’- मिळाल्या. त्याआधारे केंब्रिज विद्यापीठात दाखल होऊन त्यांनी १९३९ साली पीएच.डी. मिळवली. त्यांनी वनस्पतीतील सायटोक्रोमचे अस्तित्व शोधून मूलभूत संशोधन केले.  त्याबद्दल नोबल पुरस्कार विजेते डॉ. सुब्रमण्यम चंद्रशेखर यांनी पण त्यांच्या कामाची वाखाणणी केली.

१९३९ साली दिल्लीच्या लेडी हार्डिंग्ज महाविद्यालयात त्या जीवरसायनशास्त्र शिकवत होत्या. डॉ. सुशिला नायर यांनी डॉ. कमलांच्या हाताखाली ‘रक्तातील कोलेस्टेरॉल व निरनिराळ्या दुखण्यांत त्याचा होणारा प्रभाव’ यावर संशोधन केले. डॉ. सुशिला नायर यांनी नंतर म. गांधींबरोबर काम केले आणि त्या स्वतंत्र भारताच्या आरोग्यमंत्री झाल्या. १९४२ साली डॉ. कमला कुन्नूर येथील पोषण संशोधन प्रयोगशाळेच्या उपसंचालक झाल्या. येथे त्यांनी जीवनसत्त्वावर संशोधन केले. 

सप्टेंबर, १९४५ साली त्यांचा विवाह डॉ. माधव सोहोनी यांच्याशी झाला आणि त्या मुंबईत स्थायिक झाल्या. त्या वेळचे मुंबई नगरपालिकेचे आयुक्त बलसारा होते. त्यांनी डॉ. कमला सोहोनींना मुंबई नगरपालिकेत पब्लिक अ‍ॅनॅलिस्टचे काम दिले.  येथे दोन वर्षांनी त्यांनी मुंबईच्या रॉयल इ़न्स्टिट्यूट ऑफ सायन्समध्ये जीवरसायनशास्त्र विभाग सुरू केला आणि त्याच्या त्या विभागप्रमुख झाल्या. त्यांच्या हाताखाली १० पीएच.डी. चे विद्यार्थी संशोधन करीत होते. तसेच, डॉ. मगर हे व्याख्यातेही डॉ. कमलांना संशोधन आणि प्रयोगशाळा सुसज्ज करण्यास मदत करायचे. या दोघांनी ‘नीरा’ या भारतीय पेयाची पौष्टिकता आणि कडधान्यातील ‘टिप्सिन इनहिबिटर्स’ यांवर संशोधन केले.

डॉ. कमलांना हाफकिन संस्थेच्या पुनर्रचना समितीवर नेमेले गेले आणि त्यांनी संशोधन आणि उत्पादन विभाग वेगवेगळे करण्याचा सल्ला १९६० साली दिला आणि त्याप्रमाणे आजही हे दोन विभाग वेगळे आहेत.  बडोद्यात महाराज सयाजीराव विद्यापीठात जीवशास्त्राचा विभाग सुरू करण्यास त्यांनी मदत केली. त्या इतर अनेक विद्यापीठांच्या समित्यांवर सल्लागारम्हणून होत्या. 

भारताचे पहिले राष्ट्रपती डॉ.राजेंद्रप्रसाद यांच्या सांगण्यावरून त्यांनी ताड, माड, शिंदी आणि खजूर या चार प्रकारच्या पाम वृक्षांतील नीरेचे संशोधन केले आणि त्यांच्या या संशोधनाचा गौरव १९६० साली डॉ. राजेंद्रप्रसादांच्या हस्ते, सर्वोत्कृष्ट संशोधनाचे पदक देऊन केला गेला.

१९४२-१९४३ साली आरे कॉलनीची स्थापना झाली.  पूर्वी आरेचे दूध काचेच्या बाटलीतून सील करून वितरित व्हायचे. दिनकर देसाई शिक्षणमंत्री असताना, आरेच्या सीलबंद बाटलीतील दुधात अळ्या सापडल्या आणि त्याचे पर्यवसान शिक्षणमंत्र्यांच्या राजीनाम्याच्या मागणीत झाले. श्री देसाईंनी हे कोडे उलगडण्याकरिता डॉ. कमला सोहोनींना पाचारण केले. त्यांनी सर्व निरीक्षणांती निष्कर्ष काढला, की ग्राहकांनी परत केलेल्या रिकाम्या बाटल्या न धुतल्यामुळे त्यांत माशा, किडे अंडी घालतात ते दिसत नाही. अशा बाटल्यांत दूध भरल्यामुळे अंड्यांतून बाहेर आलेल्या अळ्या दुधात सापडल्या. त्यामुळे रिकाम्या बाटल्या स्वच्छ धुवून देणे ही अट ग्राहकाला घातली गेली.

डॉ. कमला सोहोनी १९६५ ते १९६९ या चार वर्षांसाठी भारतीय विज्ञान संस्थेच्या (इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स) संचालिका होत्या. या संस्थेच्या त्या पहिल्या महिला संचालिका होत्या. त्यांनी तडफदारपणे काम केले आणि योग्य निर्णय घेतले. १९६९ साली त्या निवृत्त झाल्या. 

त्यानंतर कमला सोहोनी जवळजवळ २७ वर्षे ग्रहक चळवळीतर्फे भेसळ प्रतिबंधाचे काम पाहिले. विद्युत उपकरणांवर भारतीय मानकाचा शिक्का असायला हवा, याचा त्यांनी आगह धरला. १९७४ साली मराठी विज्ञान परिषदेतर्फे तळेगावला त्यांचा सत्कार करण्यात आला.

*🙏🙏🙏शुभ प्रभात🙏🙏🙏*

संकलन -)

गजानन गोपेवाड 

उमरखेड उमरखेड जिल्हा- यवतमाळ ४४५२०६

प्रभात दर्शन

 🌳⛳ *सुप्रभात🌞वन्दे मातरम्*⛳🌳

🦋🦚🌹🌻🦢🛕🦢🌻🌹🦚🦋

जेष्ठा मास,कृष्ण पक्ष, *चतुर्थी*,घनिष्ठा नक्षत्र,सूर्य उत्तरायण,ग्रीष्म ऋतु,युगाब्ध ५१२३,विक्रम संवत-२०७८, 

सोमवार  २८ जून २०२१.

🕉~~~~~~~~~~~~~~~~~~~🕉

                        *प्रभात दर्शन*

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

        *"जिस प्रकार हमारे द्वारा बोये बबूल के वृक्ष पर कभी आम नहीं लग सकता, ठीक इसी प्रकार हम समाज को जो भी देते हैं, वही हमें वापिस मिलता है। अगर हम समाज के लिए कुछ अच्छा नहीं कर सकते तो हमे भी समाज से कोई अपेक्षा नहीं रखनी चाहिए"*

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

*🚩🐅आपका दिन मंगलमय हो🐅🚩*

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

वेदना का होतात

 संकलन गजानन गोपेवाड 

══════════════════════

               🌎 *ज्ञान-विज्ञान* 🌎

══════════════════════

📙 *वेदना का होते ?* 📙

पोळले की आपल्याला चटका बसतो. सरांनी हातावर छडी मारली तर दुखते. कान पिळला तरी दुखते. कधीकधी पोट दुखते. कधी डोके दुखते. तर कधी मान मुरगळते. इंजेक्शन देताना सुई टोचल्यावर दुखते, तसेच काटा मोडल्यास टाचेतही दुखते. जखम झाल्यावर दुखते, तसेच खूप दाब पडल्यासही दुखते. आपल्या दैनंदिन आयुष्यात असे वेदनेचे प्रसंग वारंवार येत असतात.

 शरीराच्या प्रत्येक भागात मज्जातंतूंचे जाळे असते. त्वचा असो वा जठर, आतडे असे अवयव असो किंवा रक्तवाहिन्या, हृदय असो. या सगळ्यांमध्ये मज्जातंतू असतात. या मज्जातंतूंमधून तापमान, दाब, ताण इत्यादींपासून निर्माण होणार्‍या अप्रिय संवेदना (ज्याला आपण वेदना म्हणतो. .) मेंदूपर्यंत पोहोचवल्या जातात. मेंदूमध्ये या संवेदनांचे विश्लेषण होते व स्नायूंना, अवयवांना काय करावयाचे यासंबंधी आदेश दिले जातात. त्यामुळेच आपण चटका बसल्यावर हात विस्तवापासून दूर नेतो, हातावर दाब देणारी वस्तू बाजूला ठेवतो किंवा वेदना निर्माण करणाऱ्या वस्तूंपासून दूर जातो. याचाच अर्थ वेदना होणे ही शरीराची संरक्षण करण्यासाठीची एक यंत्रणा आहे.

 मज्जातंतू असल्यानेच आपल्याला वेदना समजते. कुष्ठरोग्यांच्या मज्जातंतूवर विपरीत परिणाम होऊन ते नष्ट झाल्याने त्याला संवेदना नसतात. त्यामुळे हाताचे बोट कापले गेले व जळाले तरी त्याला कळत नाही व शारीरिक विकृती निर्माण होतात. जठर, आतडे, फुप्फुस इत्यादी इंद्रियांमध्ये वेदनेचा संबंध जखमेपेक्षा कानाशी जास्त असतो. ताणले गेल्यावर या इंद्रियात वेदना होते.

 

 प्रोस्टाग्लॅंडसारखी काही द्रवे देखील वेदना होण्यास कारणीभूत असतात. हृदयाला गरजेपेक्षा कमी प्रमाणात रक्तपुरवठा झाला की छातीत दुखते. याचे कारण म्हणजे हृदयाच्या स्नायूंच्या पेशींना पुरेशा प्रमाणात प्राणवायू मिळत नाही. वेदना होण्याचे हेही महत्त्वाचे कारण होय. जंतू संसर्गात मार लागल्यास निर्माण होणाऱ्या दाबामुळे ही सूज येते व वेदना होते.

 

 वेदना कमी होणे हे साधारणत: रोग बरा होत असल्याचे लक्षण समजतात. पण एक लक्षात ठेवायला हवे वेदना हा रोग नाही ते एक लक्षण आहे. रोग बरा करणे हे उपचाराचे मुख्य ध्येय असते. रोग बरा झाला की लक्षणे आपोआपच कमी होतात. अशी आहेत 'व्यथा' वेदनांची.

 

*डॉ. जगन्नाथ दीक्षित*

*डाॅ. अंजली दीक्षित*

यांच्या 'मेडिकल जनरल नॉलेज'या पुस्तकातून

स्त्रोत- विज्ञान व दिनविशेष फेसबुक पेज

═══════════════════════

बंकिमचंद्र चँटर्जी जन्मदिन

 ********************************

*२७ जून - बंकिमचंद्र चटर्जी जन्मदिन*

********************************

जन्म - २७ जून १८३८

मृत्यू - ८ एप्रिल १८९४

बंकिमचंद्र चटर्जी हे बंगाल साहित्याचे एक महान कवि आणि कादंबरीकार असण्याबरोबरच एक प्रसिद्ध पत्रकार देखील होते. 

बंकिमचंद्र चटर्जींनी आधुनिक साहित्याची सुरवात बंगाली भाषेतच केली नाही तर त्या बंगाली भाषेतील साहित्याला विशिष्ट दर्जा मिळावा याकरता त्यांनी त्या साहित्याला उंच ठिकाणी नेण्याचं महत्वपूर्ण काम केलं आहे.

बंकिमचंद्र चटर्जी हे भारतीय प्रजासत्ताकाचे राष्ट्रगान ठरलेल्या "वंदे मातरम्" या गीताचे रचनाकार होते. १८७६ साली त्यांच्या 'आनंदमठ' या कादंबरीमध्ये त्यांनी हे गीत लिहिले. 

'आनंदमठ' ही कादंबरी १८८२ साली प्रकाशित झाली आणि लवकरच हे गीत भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचे प्रेरणागीत बनले.

*कादंबऱ्या* :

दुर्गेशनंदिनी, कपालकुंडला, मृणालिनी, विषवृक्ष, इंदिरा, युगलांगुरीय, चंद्ररशेखर, राधारानी, रजनी, कृष्णकान्तेर उइल, राजसिंह, आनंदमठ, देवी चौधुरानी, सीताराम.

*निबंध* :

लोकरहस्य, विज्ञान रहस्य, कमलाकान्तेर दप्तर, विविध समालोचना, साम्य, कृष्णचरित्र, विविध प्रबंध (१ ला खंड, २रा खंड), धर्मतत्त्व अनुशीलन.

*पत्रकारिता :*

वंगदर्शन पत्रिका

********************************

गाथा बलिदानाची सरसेनापती धनाजी जाधव

 ➿➿➿➿➿➿➿➿➿➿

🇮🇳🇮🇳 *गाथा बलिदानाची* 🇮🇳🇮🇳

➿➿➿➿➿➿➿➿➿➿                                        

            

              *सरसेनापती*

      🤺 *धनाजी जाधव* 🏇   

*जन्म : १६४९*

*वीरमरण : २७ जून १७१०*

      धनाजी जाधवराव हे मराठा साम्राज्याचे इसवी सन १६९७ ते १७०८ या काळात सरसेनापती होते. त्यांनी संभाजी महाराजांच्या तसेच राजाराम महाराजांच्या मृत्यूनंतरही मराठ्यांच्या स्वातंत्र्यलढ्याची धुरा वाहिली. सरसेनापती संताजी घोरपडे यांच्यानंतर धनाजींनी सरसेनापती पदाची सूत्रे हाती घेतली. शाहू महाराजांना छत्रपती बनवण्यात धनाजींचा मोठा वाटा होता.

छत्रपती राजाराम महाराजांनी जिंजी सारख्या ८००-९०० मैल दुर असलेल्या प्रदेशातुन महाराजांनी ओरंगजेबाविरुध्द दोन आघाड्या उघडल्या होत्या. जवळ पैसे नाही, सरदार नाही, सैन्य नाही अशा काळात सरदारांना परत बोलाविन्यासाठी त्यांनी वतनदारी द्यायला सुरु केली. वतनदारीच्या आमिषा मूळे परत जुने लोक स्वराज्याला सामिल होऊ लागले. एवढीच एक काय ती चांगली गोष्ट. राज्यात दुष्काळ व मोगलांची जाळपोळ यामूळे राज्यात गुन्हेगारी प्रचंड वाढली. यावर त्यांनी एक सरदारच नेमला जो गावागावत फिरुन गुन्हेगारास शासन देई. राज्य कर्जबाजारी झाले. महाराजांनी हुंड्याचा रुपात वतने द्यायला सुरुवात केली. आणि ईथुनच राज्यावरच्या एकछत्री अंमल संपायला सुरुवात झाली. वतनाप्रमाने सरदार स्वतः फोज फाटा बाळगी व जेव्हा राजाला गरज पडली तेव्हा त्याचा साह्यास जाई. ह्यात झाले काय की ते वतनदार त्यांचा वतनापुरते राजे बनले.

त्यांचा सैन्यात जे शिपाई असत त्यांचे ईमान हे मुख्य राजा सोबत नसुन वतनदारासोबत असे त्यामूळे "स्वराज्य" ही कल्पनाच नष्ट झाली व वतनदारीस सुरुवात् झाली. अवघड लढाई दिसली की हे वतनदार स्वराज्याकडे पाठ फिरवीत व मोगलांना जाउन मिळत. एकच वतन अनेक लोकांना यामुळे दिले गेल व भलत्याच भानगंडींना स्वराज्याचा न्यायाधिशाला नंतर सामोरे जावे लागले.

धनाजी जाधवराव,संताजी घोरपडे हे दोघे सरदार होते ,दोघेही देशप्रेम नावाची चिज बाळगुन होते. ह्या दोघांनी परत गनिमी कावा सुरु करुन थोरल्या महाराजांप्रमाने अकस्मात हल्ले करायला सुरु केले. ह्या दोघांसोबत हुकुमतपन्हा, प्रतिनिधी, घोरपडे बंधु (बर्हीर्जी व मालोजी) ह्या सरदारांनी अनेक छोट्या आघाड्या उघडल्या. दिवस रात्र पायपिट करुन ही लोक हल्ले करुन अकस्मात माघार घ्यायची. "स्वराज्य" ही कल्पना टिकवुन ठेवन्यासाठी ह्या लोकांनी अहोरात्र मेहनत घेतली.

राजाराम महाराजांच्या काळात धनाजी जाधवराव यांनी फलटण च्या मैदानात बादशहाच्या फौजेशी हमरीतुमरीची लढाई देवून शास्तेखान व रणमस्तखान यांचा पाडाव केला या पराक्रमावर खुश होवून छत्रपती राजाराम महाराजांनी धनाजी जाधवराव यांचा सन्मान केला. त्याची एक नोंद मिळते ती अशी

"वर्तमान छत्रपतीस कळाल्यावर जाधवराव यांस भेटून बहुमान वस्रे ,भूषणे देवून 'जयसिंगराव' हा किताब दिला"

राजाराम महाराजांचा मुक्काम हा पन्हाळगडावर सप्टेंबर महिन्याच्या अखेर पर्यंत होता, २६ सप्टें १६८९ या दिवशी राजाराम महाराजांनी पन्हाळगडावरून गुप्त वेश धारण करून पलायन केले. राजाराम महाराज पन्हाळगडावर असताना संताजी घोरपडे आणि धनाजी जाधवराव यांनी मोघली सैन्यावर छापे घालण्यास सुरवात केली. त्याची एक नोंद मिळते ती अशी

“…. शत्रूस उपद्रव करण्या हेतू रामचंद्रपंत यांच्या आज्ञेनुसार संताजी घोरपडे, आणि धनाजी जाधव यास शेख निजामावर पाठवले, निजामाला जिंकण्यासाठी गेलेल्या संताजी घोरपडे आदिकांनी प्रथम निजामाचा पराभव करून नंतर त्याचे हत्ती-घोडे पुष्कळ द्रव्य हरण केले. तेव्हा अंगावर जखमा झालेला निजाम जीव वाचवून पळून गेला.”

राजाराम महाराज चंदी प्रांतात(जिंजी) जाताना धनाजी जाधवराव यांनी मोठा पराक्रम केला म्हणून त्यांना ' साहेबनौबत ' हे पद दिले,पुढे काही कारणास्तव सरसेनापती संताजी घोरपडे यांच्यावर इतराजी झाली त्यावेळी सेनापती पद धनाजी जाधवराव यांच्याकडे दिले,

इ.स १७०६ मध्ये सरसेनापती धनाजी जाधवराव आपल्या १५००० खड्या फौजेस घेऊन गुजरातेत गेले होते व त्यांनि बादशहाच्या हंगामी सुभेदारास (अब्दुल हमीद) कैद करून मोगली सैन्याची दाणादाण उडवुन प्रंचड लुट घेऊन तो स्वराज्यात परत आले होते.

मोगलांपासून सुटका झाल्यावर शाहूराजे सैन्य गोळा करीत खानदेश मार्गे सातार्यास पोहचले. राजाराम महाराजांची पत्नी महाराणी ताराबाईने शाहूराजांचा गादीवरील हक्क अमान्य केला; तथापि शाहू महाराजांनी स्वत:स सातार्यास राज्येभिषेक करविला (१२ जानेवारी १७०८) . शाहू महाराज हेच खरे वारस आहेत म्हणून धनाजी जाधवराव यांनी शाहू महाराजांचा पक्ष स्वीकारला होता.                                             *🚩🚩🚩 हर हर महादेव🚩🚩🚩*

*🙏🙏🙏शुभ प्रभात🙏🙏🙏*

संकलन -)

गजानन गोपेवाड 

उमरखेड जिल्हा- यवतमाळ ४४५२०६

प्रभात दर्शन

 🌳⛳ *सुप्रभात🌞वन्दे मातरम्*⛳🌳

🦋🦚🌹🌻🦢🛕🦢🌻🌹🦚🦋

जेष्ठा मास,कृष्ण पक्ष, *तृतीय*,श्रवण नक्षत्र,सूर्य उत्तरायण,ग्रीष्म ऋतु,युगाब्ध ५१२३,विक्रम संवत-२०७८, 

रविवार, २७ जून २०२१.

🕉~~~~~~~~~~~~~~~~~~~🕉

                        *प्रभात दर्शन*

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

       *जीवन से हमें जो कुछ भी मिलें, उसे पचाना सीखो क्योंकि...*

भोजन न पचने पर रोग बढते है,

पैसा न पचने पर दिखावा बढता है,

बात न पचने पर चुगली बढती है,

प्रशंसा न पचने पर अंहकार बढता है,

निंदा न पचने पर दुश्मनी बढती है,

राज न पचने पर खतरा बढता है,

दुःख न पचने पर निराशा बढती है,

और सुख न पचने पर पाप बढता है,

बात विचित्र किन्तु सत्य है।

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

*🚩🐅आपका दिन मंगलमय हो🐅🚩*

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

रोमन संख्या 1ते 1000

संकलन गजानन गोपेवाड राज्य समन्वयक महाराष्ट्र 

1=I

2=II

3=III

4=IV

5=V

6=VI

7=VII

8=VIII

9=IX

10=X

11=XI

12=XII

13=XIII

14=XIV

15=XV

16=XVI

17=XVII

18=XVIII

19=XIX

20=XX

21=XXI

22=XXII

23=XXIII

24=XXIV

25=XXV

26=XXVI

27=XXVII

28=XXVIII

29=XXIX

30=XXX

31=XXXI

32=XXXII

33=XXXIII

34=XXXIV

35=XXXV

36=XXXVI

37=XXXVII

38=XXXVIII

39=XXXIX

40=XL

41=XLI

42=XLII

43=XLIII

44=XLIV

45=XLV

46=XLVI

47=XLVII

48=XLVIII

49=XLIX

50=L

51=LI

52=LII

53=LIII

54=LIV

55=LV

56=LVI

57=LVII

58=LVIII

59=LIX

60=LX

61=LXI

62=LXII

63=LXIII

64=LXIV

65=LXV

66=LXVI

67=LXVII

68=LXVIII

69=LXIX

70=LXX

71=LXXI

72=LXXII

73=LXXIII

74=LXXIV

75=LXXV

76=LXXVI

77=LXXVII

78=LXXVIII

79=LXXIX

80=LXXX

81=LXXXI

82=LXXXII

83=LXXXIII

84=LXXXIV

85=LXXXV

86=LXXXVI

87=LXXXVII

88=LXXXVIII

89=LXXXIX

90=XC

91=XCI

92=XCII

93=XCIII

94=XCIV

95=XCV

96=XCVI

97=XCVII

98=XCVIII

99=XCIX

100=C

101=CI

102=CII

103=CIII

104=CIV

105=CV

106=CVI

107=CVII

108=CVIII

109=CIX

110=CX

111=CXI

112=CXII

113=CXIII

114=CXIV

115=CXV

116=CXVI

117=CXVII

118=CXVIII

119=CXIX

120=CXX

121=CXXI

122=CXXII

123=CXXIII

124=CXXIV

125=CXXV

126=CXXVI

127=CXXVII

128=CXXVIII

129=CXXIX

130=CXXX

131=CXXXI

132=CXXXII

133=CXXXIII

134=CXXXIV

135=CXXXV

136=CXXXVI

137=CXXXVII

138=CXXXVIII

139=CXXXIX

140=CXL

141=CXLI

142=CXLII

143=CXLIII

144=CXLIV

145=CXLV

146=CXLVI

147=CXLVII

148=CXLVIII

149=CXLIX

150=CL

151=CLI

152=CLII

153=CLIII

154=CLIV

155=CLV

156=CLVI

157=CLVII

158=CLVIII

159=CLIX

160=CLX

161=CLXI

162=CLXII

163=CLXIII

164=CLXIV

165=CLXV

166=CLXVI

167=CLXVII

168=CLXVIII

169=CLXIX

170=CLXX

171=CLXXI

172=CLXXII

173=CLXXIII

174=CLXXIV

175=CLXXV

176=CLXXVI

177=CLXXVII

178=CLXXVIII

179=CLXXIX

180=CLXXX

181=CLXXXI

182=CLXXXII

183=CLXXXIII

184=CLXXXIV

185=CLXXXV

186=CLXXXVI

187=CLXXXVII

188=CLXXXVIII

189=CLXXXIX

190=CXC

191=CXCI

192=CXCII

193=CXCIII

194=CXCIV

195=CXCV

196=CXCVI

197=CXCVII

198=CXCVIII

199=CXCIX

200=CC

201=CCI

202=CCII

203=CCIII

204=CCIV

205=CCV

206=CCVI

207=CCVII

208=CCVIII

209=CCIX

210=CCX

211=CCXI

212=CCXII

213=CCXIII

214=CCXIV

215=CCXV

216=CCXVI

217=CCXVII

218=CCXVIII

219=CCXIX

220=CCXX

221=CCXXI

222=CCXXII

223=CCXXIII

224=CCXXIV

225=CCXXV

226=CCXXVI

227=CCXXVII

228=CCXXVIII

229=CCXXIX

230=CCXXX

231=CCXXXI

232=CCXXXII

233=CCXXXIII

234=CCXXXIV

235=CCXXXV

236=CCXXXVI

237=CCXXXVII

238=CCXXXVIII

239=CCXXXIX

240=CCXL

241=CCXLI

242=CCXLII

243=CCXLIII

244=CCXLIV

245=CCXLV

246=CCXLVI

247=CCXLVII

248=CCXLVIII

249=CCXLIX

250=CCL

251=CCLI

252=CCLII

253=CCLIII

254=CCLIV

255=CCLV

256=CCLVI

257=CCLVII

258=CCLVIII

259=CCLIX

260=CCLX

261=CCLXI

262=CCLXII

263=CCLXIII

264=CCLXIV

265=CCLXV

266=CCLXVI

267=CCLXVII

268=CCLXVIII

269=CCLXIX

270=CCLXX

271=CCLXXI

272=CCLXXII

273=CCLXXIII

274=CCLXXIV

275=CCLXXV

276=CCLXXVI

277=CCLXXVII

278=CCLXXVIII

279=CCLXXIX

280=CCLXXX

281=CCLXXXI

282=CCLXXXII

283=CCLXXXIII

284=CCLXXXIV

285=CCLXXXV

286=CCLXXXVI

287=CCLXXXVII

288=CCLXXXVIII

289=CCLXXXIX

290=CCXC

291=CCXCI

292=CCXCII

293=CCXCIII

294=CCXCIV

295=CCXCV

296=CCXCVI

297=CCXCVII

298=CCXCVIII

299=CCXCIX

300=CCC

301=CCCI

302=CCCII

303=CCCIII

304=CCCIV

305=CCCV

306=CCCVI

307=CCCVII

308=CCCVIII

309=CCCIX

310=CCCX

311=CCCXI

312=CCCXII

313=CCCXIII

314=CCCXIV

315=CCCXV

316=CCCXVI

317=CCCXVII

318=CCCXVIII

319=CCCXIX

320=CCCXX

321=CCCXXI

322=CCCXXII

323=CCCXXIII

324=CCCXXIV

325=CCCXXV

326=CCCXXVI

327=CCCXXVII

328=CCCXXVIII

329=CCCXXIX

330=CCCXXX

331=CCCXXXI

332=CCCXXXII

333=CCCXXXIII

334=CCCXXXIV

335=CCCXXXV

336=CCCXXXVI

337=CCCXXXVII

338=CCCXXXVIII

339=CCCXXXIX

340=CCCXL

341=CCCXLI

342=CCCXLII

343=CCCXLIII

344=CCCXLIV

345=CCCXLV

346=CCCXLVI

347=CCCXLVII

348=CCCXLVIII

349=CCCXLIX

350=CCCL

351=CCCLI

352=CCCLII

353=CCCLIII

354=CCCLIV

355=CCCLV

356=CCCLVI

357=CCCLVII

358=CCCLVIII

359=CCCLIX

360=CCCLX

361=CCCLXI

362=CCCLXII

363=CCCLXIII

364=CCCLXIV

365=CCCLXV

366=CCCLXVI

367=CCCLXVII

368=CCCLXVIII

369=CCCLXIX

370=CCCLXX

371=CCCLXXI

372=CCCLXXII

373=CCCLXXIII

374=CCCLXXIV

375=CCCLXXV

376=CCCLXXVI

377=CCCLXXVII

378=CCCLXXVIII

379=CCCLXXIX

380=CCCLXXX

381=CCCLXXXI

382=CCCLXXXII

383=CCCLXXXIII

384=CCCLXXXIV

385=CCCLXXXV

386=CCCLXXXVI

387=CCCLXXXVII

388=CCCLXXXVIII

389=CCCLXXXIX

390=CCCXC

391=CCCXCI

392=CCCXCII

393=CCCXCIII

394=CCCXCIV

395=CCCXCV

396=CCCXCVI

397=CCCXCVII

398=CCCXCVIII

399=CCCXCIX

400=CD

401=CDI

402=CDII

403=CDIII

404=CDIV

405=CDV

406=CDVI

407=CDVII

408=CDVIII

409=CDIX

410=CDX

411=CDXI

412=CDXII

413=CDXIII

414=CDXIV

415=CDXV

416=CDXVI

417=CDXVII

418=CDXVIII

419=CDXIX

420=CDXX

421=CDXXI

422=CDXXII

423=CDXXIII

424=CDXXIV

425=CDXXV

426=CDXXVI

427=CDXXVII

428=CDXXVIII

429=CDXXIX

430=CDXXX

431=CDXXXI

432=CDXXXII

433=CDXXXIII

434=CDXXXIV

435=CDXXXV

436=CDXXXVI

437=CDXXXVII

438=CDXXXVIII

439=CDXXXIX

440=CDXL

441=CDXLI

442=CDXLII

443=CDXLIII

444=CDXLIV

445=CDXLV

446=CDXLVI

447=CDXLVII

448=CDXLVIII

449=CDXLIX

450=CDL

451=CDLI

452=CDLII

453=CDLIII

454=CDLIV

455=CDLV

456=CDLVI

457=CDLVII

458=CDLVIII

459=CDLIX

460=CDLX

461=CDLXI

462=CDLXII

463=CDLXIII

464=CDLXIV

465=CDLXV

466=CDLXVI

467=CDLXVII

468=CDLXVIII

469=CDLXIX

470=CDLXX

471=CDLXXI

472=CDLXXII

473=CDLXXIII

474=CDLXXIV

475=CDLXXV

476=CDLXXVI

477=CDLXXVII

478=CDLXXVIII

479=CDLXXIX

480=CDLXXX

481=CDLXXXI

482=CDLXXXII

483=CDLXXXIII

484=CDLXXXIV

485=CDLXXXV

486=CDLXXXVI

487=CDLXXXVII

488=CDLXXXVIII

489=CDLXXXIX

490=CDXC

491=CDXCI

492=CDXCII

493=CDXCIII

494=CDXCIV

495=CDXCV

496=CDXCVI

497=CDXCVII

498=CDXCVIII

499=CDXCIX

500=D

501=DI

502=DII

503=DIII

504=DIV

505=DV

506=DVI

507=DVII

508=DVIII

509=DIX

510=DX

511=DXI

512=DXII

513=DXIII

514=DXIV

515=DXV

516=DXVI

517=DXVII

518=DXVIII

519=DXIX

520=DXX

521=DXXI

522=DXXII

523=DXXIII

524=DXXIV

525=DXXV

526=DXXVI

527=DXXVII

528=DXXVIII

529=DXXIX

530=DXXX

531=DXXXI

532=DXXXII

533=DXXXIII

534=DXXXIV

535=DXXXV

536=DXXXVI

537=DXXXVII

538=DXXXVIII

539=DXXXIX

540=DXL

541=DXLI

542=DXLII

543=DXLIII

544=DXLIV

545=DXLV

546=DXLVI

547=DXLVII

548=DXLVIII

549=DXLIX

550=DL

551=DLI

552=DLII

553=DLIII

554=DLIV

555=DLV

556=DLVI

557=DLVII

558=DLVIII

559=DLIX

560=DLX

561=DLXI

562=DLXII

563=DLXIII

564=DLXIV

565=DLXV

566=DLXVI

567=DLXVII

568=DLXVIII

569=DLXIX

570=DLXX

571=DLXXI

572=DLXXII

573=DLXXIII

574=DLXXIV

575=DLXXV

576=DLXXVI

577=DLXXVII

578=DLXXVIII

579=DLXXIX

580=DLXXX

581=DLXXXI

582=DLXXXII

583=DLXXXIII

584=DLXXXIV

585=DLXXXV

586=DLXXXVI

587=DLXXXVII

588=DLXXXVIII

589=DLXXXIX

590=DXC

591=DXCI

592=DXCII

593=DXCIII

594=DXCIV

595=DXCV

596=DXCVI

597=DXCVII

598=DXCVIII

599=DXCIX

600=DC

601=DCI

602=DCII

603=DCIII

604=DCIV

605=DCV

606=DCVI

607=DCVII

608=DCVIII

609=DCIX

610=DCX

611=DCXI

612=DCXII

613=DCXIII

614=DCXIV

615=DCXV

616=DCXVI

617=DCXVII

618=DCXVIII

619=DCXIX

620=DCXX

621=DCXXI

622=DCXXII

623=DCXXIII

624=DCXXIV

625=DCXXV

626=DCXXVI

627=DCXXVII

628=DCXXVIII

629=DCXXIX

630=DCXXX

631=DCXXXI

632=DCXXXII

633=DCXXXIII

634=DCXXXIV

635=DCXXXV

636=DCXXXVI

637=DCXXXVII

638=DCXXXVIII

639=DCXXXIX

640=DCXL

641=DCXLI

642=DCXLII

643=DCXLIII

644=DCXLIV

645=DCXLV

646=DCXLVI

647=DCXLVII

648=DCXLVIII

649=DCXLIX

650=DCL

651=DCLI

652=DCLII

653=DCLIII

654=DCLIV

655=DCLV

656=DCLVI

657=DCLVII

658=DCLVIII

659=DCLIX

660=DCLX

661=DCLXI

662=DCLXII

663=DCLXIII

664=DCLXIV

665=DCLXV

666=DCLXVI

667=DCLXVII

668=DCLXVIII

669=DCLXIX

670=DCLXX

671=DCLXXI

672=DCLXXII

673=DCLXXIII

674=DCLXXIV

675=DCLXXV

676=DCLXXVI

677=DCLXXVII

678=DCLXXVIII

679=DCLXXIX

680=DCLXXX

681=DCLXXXI

682=DCLXXXII

683=DCLXXXIII

684=DCLXXXIV

685=DCLXXXV

686=DCLXXXVI

687=DCLXXXVII

688=DCLXXXVIII

689=DCLXXXIX

690=DCXC

691=DCXCI

692=DCXCII

693=DCXCIII

694=DCXCIV

695=DCXCV

696=DCXCVI

697=DCXCVII

698=DCXCVIII

699=DCXCIX

700=DCC

701=DCCI

702=DCCII

703=DCCIII

704=DCCIV

705=DCCV

706=DCCVI

707=DCCVII

708=DCCVIII

709=DCCIX

710=DCCX

711=DCCXI

712=DCCXII

713=DCCXIII

714=DCCXIV

715=DCCXV

716=DCCXVI

717=DCCXVII

718=DCCXVIII

719=DCCXIX

720=DCCXX

721=DCCXXI

722=DCCXXII

723=DCCXXIII

724=DCCXXIV

725=DCCXXV

726=DCCXXVI

727=DCCXXVII

728=DCCXXVIII

729=DCCXXIX

730=DCCXXX

731=DCCXXXI

732=DCCXXXII

733=DCCXXXIII

734=DCCXXXIV

735=DCCXXXV

736=DCCXXXVI

737=DCCXXXVII

738=DCCXXXVIII

739=DCCXXXIX

740=DCCXL

741=DCCXLI

742=DCCXLII

743=DCCXLIII

744=DCCXLIV

745=DCCXLV

746=DCCXLVI

747=DCCXLVII

748=DCCXLVIII

749=DCCXLIX

750=DCCL

751=DCCLI

752=DCCLII

753=DCCLIII

754=DCCLIV

755=DCCLV

756=DCCLVI

757=DCCLVII

758=DCCLVIII

759=DCCLIX

760=DCCLX

761=DCCLXI

762=DCCLXII

763=DCCLXIII

764=DCCLXIV

765=DCCLXV

766=DCCLXVI

767=DCCLXVII

768=DCCLXVIII

769=DCCLXIX

770=DCCLXX

771=DCCLXXI

772=DCCLXXII

773=DCCLXXIII

774=DCCLXXIV

775=DCCLXXV

776=DCCLXXVI

777=DCCLXXVII

778=DCCLXXVIII

779=DCCLXXIX

780=DCCLXXX

781=DCCLXXXI

782=DCCLXXXII

783=DCCLXXXIII

784=DCCLXXXIV

785=DCCLXXXV

786=DCCLXXXVI

787=DCCLXXXVII

788=DCCLXXXVIII

789=DCCLXXXIX

790=DCCXC

791=DCCXCI

792=DCCXCII

793=DCCXCIII

794=DCCXCIV

795=DCCXCV

796=DCCXCVI

797=DCCXCVII

798=DCCXCVIII

799=DCCXCIX

800=DCCC

801=DCCCI

802=DCCCII

803=DCCCIII

804=DCCCIV

805=DCCCV

806=DCCCVI

807=DCCCVII

808=DCCCVIII

809=DCCCIX

810=DCCCX

811=DCCCXI

812=DCCCXII

813=DCCCXIII

814=DCCCXIV

815=DCCCXV

816=DCCCXVI

817=DCCCXVII

818=DCCCXVIII

819=DCCCXIX

820=DCCCXX

821=DCCCXXI

822=DCCCXXII

823=DCCCXXIII

824=DCCCXXIV

825=DCCCXXV

826=DCCCXXVI

827=DCCCXXVII

828=DCCCXXVIII

829=DCCCXXIX

830=DCCCXXX

831=DCCCXXXI

832=DCCCXXXII

833=DCCCXXXIII

834=DCCCXXXIV

835=DCCCXXXV

836=DCCCXXXVI

837=DCCCXXXVII

838=DCCCXXXVIII

839=DCCCXXXIX

840=DCCCXL

841=DCCCXLI

842=DCCCXLII

843=DCCCXLIII

844=DCCCXLIV

845=DCCCXLV

846=DCCCXLVI

847=DCCCXLVII

848=DCCCXLVIII

849=DCCCXLIX

850=DCCCL

851=DCCCLI

852=DCCCLII

853=DCCCLIII

854=DCCCLIV

855=DCCCLV

856=DCCCLVI

857=DCCCLVII

858=DCCCLVIII

859=DCCCLIX

860=DCCCLX

861=DCCCLXI

862=DCCCLXII

863=DCCCLXIII

864=DCCCLXIV

865=DCCCLXV

866=DCCCLXVI

867=DCCCLXVII

868=DCCCLXVIII

869=DCCCLXIX

870=DCCCLXX

871=DCCCLXXI

872=DCCCLXXII

873=DCCCLXXIII

874=DCCCLXXIV

875=DCCCLXXV

876=DCCCLXXVI

877=DCCCLXXVII

878=DCCCLXXVIII

879=DCCCLXXIX

880=DCCCLXXX

881=DCCCLXXXI

882=DCCCLXXXII

883=DCCCLXXXIII

884=DCCCLXXXIV

885=DCCCLXXXV

886=DCCCLXXXVI

887=DCCCLXXXVII

888=DCCCLXXXVIII

889=DCCCLXXXIX

890=DCCCXC

891=DCCCXCI

892=DCCCXCII

893=DCCCXCIII

894=DCCCXCIV

895=DCCCXCV

896=DCCCXCVI

897=DCCCXCVII

898=DCCCXCVIII

899=DCCCXCIX

900=CM

901=CMI

902=CMII

903=CMIII

904=CMIV

905=CMV

906=CMVI

907=CMVII

908=CMVIII

909=CMIX

910=CMX

911=CMXI

912=CMXII

913=CMXIII

914=CMXIV

915=CMXV

916=CMXVI

917=CMXVII

918=CMXVIII

919=CMXIX

920=CMXX

921=CMXXI

922=CMXXII

923=CMXXIII

924=CMXXIV

925=CMXXV

926=CMXXVI

927=CMXXVII

928=CMXXVIII

929=CMXXIX

930=CMXXX

931=CMXXXI

932=CMXXXII

933=CMXXXIII

934=CMXXXIV

935=CMXXXV

936=CMXXXVI

937=CMXXXVII

938=CMXXXVIII

939=CMXXXIX

940=CMXL

941=CMXLI

942=CMXLII

943=CMXLIII

944=CMXLIV

945=CMXLV

946=CMXLVI

947=CMXLVII

948=CMXLVIII

949=CMXLIX

950=CML

951=CMLI

952=CMLII

953=CMLIII

954=CMLIV

955=CMLV

956=CMLVI

957=CMLVII

958=CMLVIII

959=CMLIX

960=CMLX

961=CMLXI

962=CMLXII

963=CMLXIII

964=CMLXIV

965=CMLXV

966=CMLXVI

967=CMLXVII

968=CMLXVIII

969=CMLXIX

970=CMLXX

971=CMLXXI

972=CMLXXII

973=CMLXXIII

974=CMLXXIV

975=CMLXXV

976=CMLXXVI

977=CMLXXVII

978=CMLXXVIII

979=CMLXXIX

980=CMLXXX

981=CMLXXXI

982=CMLXXXII

983=CMLXXXIII

984=CMLXXXIV

985=CMLXXXV

986=CMLXXXVI

987=CMLXXXVII

988=CMLXXXVIII

989=CMLXXXIX

990=CMXC

991=CMXCI

992=CMXCII

993=CMXCIII

994=CMXCIV

995=CMXCV

996=CMXCVI

997=CMXCVII

998=CMXCVIII

999=CMXCIX

1000=M

आपण कसे बोलतो

═════════════

   @ संकलन गजानन गोपेवाड 

  

══════════════════════

               🌎 *ज्ञान-विज्ञान* 🌎

══════════════════════

📙 *आपण बोलतो कसे ?*📙 

लहानपणापासून आपण बोलत असतो, बोललेले ऐकता असतो. हे इतके सवयीचे झालेले असते, की आपण काही विशेष वेगळी क्रिया करत आहोत हे जाणवतही नाही. पण ज्या वेळेस आवाज बसतो त्यावेळेस बोलण्याची क्रिया कशी होत असेल, असा प्रश्न नक्कीच तुम्हाला पडला असेल.

आवाजाच्या निर्मितीत पोटाचे स्नायू, छाती व पोट यांच्यामधील पडदा, फुफ्फुस, स्वरयंत्र, घसा, नाक, तोंड या अवयवांचा सहभाग असतो. यातही स्वरयंत्राचे काम महत्त्वाचे असते. उत्क्रांतीमध्ये स्वरयंत्राचा विकास होऊन बोलणे हे कार्य मानवात स्वरयंत्र करू लागले. 

बोलण्याच्या क्रियेत सर्वप्रथम मेंदूतील वाचा केंद्रातून आज्ञा येते. त्यानुसार स्वरयंत्रातील स्वरतंतुची हालचाल होऊन आपण बोलावयास लागतो. फुफ्फुसातील हवेचा वापर यासाठी केला जातो. तसेच वर सांगितल्या प्रमाणे घसा, टाळू, दात, ओठ, नाक, जिभेच्या सहाय्याने वेगवेगळ्या शब्दांची निर्मिती केली जाते.जसे कंठ्य शब्द क,ख, ग, इ; तालव्य शब्द ट, ठ, ड;  दंत्त्य शब्द त, थ, द; ओष्ठ्य शब्द प, फ आणि अनुनासिक शब्द ञ वैगरे. अशा प्रकारे आपण बोलतो. वरील पैकी कशात बिघाड झाला म्हणजे वाचा केंद्र आज्ञावहन करणारे चेतातंतू स्वरयंत्रातील स्वरतंतू आणि घसा, जीभ वगैरे अवयव यात बिघाड झाल्यास वा या ठिकाणी व्याधी झाल्यास बोलण्याच्या प्रक्रियेत अडथळा येऊन आवाज पूर्णपणे बंद होणे, अडखळत बोलणे अशी लक्षणे निर्माण होतात.

*डॉ. जगन्नाथ दीक्षित*

*डाॅ. अंजली दीक्षित*

यांच्या 'मेडिकल जनरल नॉलेज'या पुस्तकातून

स्त्रोत- विज्ञान व दिनविशेष फेसबुक पेज

प्रभात दर्शन

 🌳⛳ *सुप्रभात🌞वन्दे मातरम्*⛳🌳

🦋🦚🌹🌻🦢🛕🦢🌻🌹🦚🦋

जेष्ठा मास,कृष्ण पक्ष, *द्वितीया*,उ.षा.नक्षत्र,सूर्य उत्तरायण,ग्रीष्म ऋतु,युगाब्ध ५१२३,विक्रम संवत-२०७८, 

शनिवार, २६ जून २०२१.

🕉~~~~~~~~~~~~~~~~~~~🕉

                        *प्रभात दर्शन*

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

       *"एक पेन स्थायी त्रुटि कर सकता है किन्तु एक पेन्सिल कभी स्थायी त्रुटि नही कर सकती। क्योंकि पेन्सिल के साथ एक "रबर" नाम का मित्र होता है, जो पेन्सिल द्वारा की गयी त्रुटियों को दूर करता रहता है... इसी प्रकार आपका सच्चा मित्र आपके जीवन की त्रुटियाँ मिटाकर आपको सम्पूर्ण बनाता है।"*

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

*🚩🐅आपका दिन मंगलमय हो🐅🚩*

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

राजश्री छत्रपती शाहू महाराजांच्या जयंती निमित्त

 ➿➿➿➿➿➿➿➿➿➿

🇮🇳🇮🇳 *गाथा बलिदानाची* 🇮🇳🇮🇳

➿➿➿➿➿➿➿➿➿➿                       

            

          *राजर्षी शाहू महाराज*

         *जन्म : २६ जून १८७४*

(लक्ष्मी-विलास राजवाडा,कागल)

            *मृत्यू : ६ मे १९२२*

                  (मुंबई)

          *अधिकारकाळ*

     इ.स. १८८४ - इ.स. १९२२

          *अधिकारारोहण*

          एप्रिल २, इ.स. १८९४

राज्यव्याप्ती : कोल्हापूर जिल्हा

राजधानी : कोल्हापूर

पूर्ण नाव : छत्रपती शाहू महाराज भोसले

पूर्वाधिकारी : छत्रपती शिवाजी महाराज (चौथे शिवाजी)

राजाराम ३

उत्तराधिकारी : छत्रपती राजाराम भोसले

वडील : आबासाहेब घाटगे

आई : राधाबाई

पत्नी : महाराणी लक्ष्मीबाई भोसले

राजघराणे : भोसले

राजब्रीदवाक्य :जय भवानी

शाहू महाराज भोसले छत्रपती शाहू महाराज,राजर्षी शाहू महाराज,कोल्हापूरचे शाहू व चौथे शाहू नावाने प्रसिद्ध,हे कोल्हापूर राज्याचे इ.स. १८८४-१९२२ दरम्यान छत्रपती व समाजसुधारक होते.ब्रिटिश राजसत्तेच्या काळामध्ये सामान्य जनतेला न्याय मिळवून देण्यासाठी व बहुजन समाजाच्या एकूणच सामाजिक उन्नतीसाठी या काळामध्ये शाहू राजांनी अथक प्रयत्न केले,सामाजिक परिवर्तनाला गती प्राप्त करून दिली सनातनी वर्गाच्या विरोधाला न जुमानता त्यांनी दलित (अस्पृश्य) व मागासवर्गीय समाजाच्या विकासासाठी महत्त्वाची भूमिका बजावली.

💁‍♂️ *जीवन*

शाहू महाराजांचा जन्म २६ जून इ.स. १८७४ रोजी कागल येथील घाटगे घराण्यात झाला. त्यांचे मूळ नाव यशवंत,त्यांच्या वडिलांचे नाव जयसिंगराव (आप्पासाहेब) तर आईचे नाव राधाबाई होते. कोल्हापूर संस्थानाचे राजे चौथे शिवाजी महाराज यांच्या मृत्यूनंतर त्यांच्या पत्‍नी आनंदीबाई यांनी १७ मार्च १८८४ रोजी यशवंतरावांना दत्तक घेतले,व 'शाहू' हे नाव ठेवले.सन१८८९ ते १८९३ या चार वर्षांच्या कालखंडात धारवाड येथे शाहू महाराजांचा शैक्षणिक आणि शारीरिक विकास झाला.शिक्षण चालू असतानाच १ एप्रिल १८९१ रोजी बडोद्याच्या गुणाजीराव खानविलकर यांच्या लक्ष्मीबाई या मुलीशी शाहू विवाहबद्ध झाले.या वेळी त्यांचे वय १७ वर्षांचे होते आणि लक्ष्मीबाई वय १२ वर्षांहून कमी होते.२ एप्रिल १८९४ रोजी त्यांचा राज्यारोहण समारंभ झाला.राज्याभिषेक झाल्यानंतर इ.स. १९२२ सालापर्यंत म्हणजे २८ वर्षे ते कोल्हापूर संस्थानाचे राजे होते. मुंबई येथे ६ मे १९२२ रोजी त्यांचे निधन झाले.

🔸 *कार्य*

शाहू महाराजांनी बहुजन समाजात शिक्षणप्रसार करण्यावर विशेष भर दिला. त्यांनी कोल्हापूर संस्थानात प्राथमिक शिक्षण सक्तीचे व मोफत केले. स्त्री शिक्षणाचा प्रसार व्हावा म्हणून त्यांनी राजाज्ञा काढली. अस्पृश्यता नष्ट करण्याच्या दृष्टीने त्यांनी इ.स. १९१९ साली सवर्ण व अस्पृश्यांच्या वेगळ्या शाळा भरवण्याची पद्धत बंद केली. जातिभेद दूर करण्यासाठी त्यांनी आपल्या राज्यात आंतरजातीय विवाहाला मान्यता देणारा कायदा केला. इ.स. १९१७ साली त्यांनी पुनर्विवाहाचा कायदा करून विधवाविवाहाला कायदेशीर मान्यता मिळवून दिली. बहुजन समाजाला राजकीय निर्णयप्रक्रियेत सामावून घेण्यासाठी त्यांनी इ.स. १९१६ साली निपाणी येथे ‘डेक्कन रयत असोसिएशन’ ही संस्था स्थापली. वेदोक्त मंत्र म्हणण्याच्या अधिकारावरून झालेले वेदोक्त प्रकरण शाहू महाराजांच्याच काळात झाले.

त्यांचे शिक्षण ब्रिटिश अधिकारी फ्रेजर यांच्या हाताखाली झाले. पुढील शिक्षण राजकोटच्या राजकुमार कॉलेज मध्ये व धारवाड येथे झाले. अभ्यास व् शैक्षणिक सहलीद्वारे मिळालेले व्यवहारज्ञान यामुळे शाहूराजे यांचे व्यक्तिमत्व विकसित झाले होते. १८९६ चा दुष्काळ व नंतर आलेली प्लेगची साथ या काळात त्यांची कसोटी लागली आणि त्याला ते पूर्णपणे उतरले. दुष्काळी कामे, तगाईवाटप, स्वस्त धान्यदुकाने, निराधार आश्रमाची स्थापना हे कार्य पाहता 'असा राजा होणे नाही' असेच प्रजेला वाटते.

‘शाहू छत्रपती स्पिनिंग अँड वीव्हिंग मिल’, शाहुपुरी व्यापारपेठ, शेतकऱ्यांची सहकारी संस्था, शेतकी तंत्रज्ञानाच्या संशोधनासाठी ‘किंग एडवर्ड अ‍ॅग्रिकल्चरल इन्स्टिट्यूट’ इत्यादी संस्था कोल्हापुरात स्थापण्यात त्यांचा प्रमुख वाटा होता. राधानगरी धरणाची उभारणी, शेतकऱ्यांना कर्जे उपलब्ध करून देणे अशा उपक्रमांतूनही त्यांनी कृषिविकासाकडे लक्ष पुरवले.

त्यांनी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांना त्यांच्या शिक्षणासाठी, तसेच मूकनायक वृत्तपत्रासाठीही सहकार्य केले होते. त्यांनी चित्रकार आबालाल रहिमान यांच्यासारख्या कलावंतांना राजाश्रय देऊन प्रोत्साहन दिले. शाहू महाराजांना 'राजर्षी' ही उपाधी कानपूरच्या कुर्मी क्षत्रिय समाजाने दिली.

स्वातंत्र्यापूर्वी कैक वर्षे आधी समता, बंधुता, धर्मनिरपेक्षता, सर्व घटकांना विकासाची समान संधी ही तत्त्वे शाहू महाराजांनी करवीर संस्थानात अमलात आणली. म्हणूनच त्यांचा देशभरात 'महाराजांचे महाराज' असा गौरव होतो. रयत प्रजा व उपेक्षित समाजाला त्यांचे हक्क व न्याय मिळवून देण्याचे कार्य शाहूंनी केले आपल्या संपूर्ण जीवन कार्यामध्ये त्यांनी समाजातील बहुजन समाजाला त्यांचे न्याय व हक्क मिळवून देण्यासाठी आपल्या अधिकाराचा पूर्णपणे वापर केला म्हणूनच ते लोककल्याणकारी राज्यकर्ते ठरले. त्यांच्या कार्याचा गौरव समकालीन लेखकांनी व इतिहासकारांनी केलेला आहे

महाराजांनी सुमारे २८ वर्षे राज्यकारभार केला. शाहू राजांना बहुजनांच्या शिक्षणाविषयी तळमळ होती. म्हणून कोल्हापूर संस्थानात सक्तीच्या मोफत शिक्षणाचा कायदा केला. तसेच ५०० ते १००० लोकवस्तीच्या गावांमध्ये शाळा काढल्या. जे पालक आपल्या मुलांना शाळेत पाठवणार नाहीत त्या पालकांना प्रतिमहिना १ रू. दंड आकरण्याची कायदेशीर तरतूद केली. त्यांनी प्राथमिक शिक्षण सक्तीचे व मोफत केले. अस्पृश्यांच्या आर्थिक स्थितीत सुधारणा करण्याच्या उद्देशाने शाहू महाराजांनी अस्पृश्यांना स्वावलंबी बनवण्याचे ठरवले. त्यासाठी अस्पृश्यांना स्वतंत्र व्यवसाय करण्यास प्रोत्साहन दिले, दुकाने हॉटेल्स काढण्यासाठी प्रोत्साहन दिले, तसेच आर्थिक मदत देखील देऊ केली. अस्पृश्यांना शिवण यंत्रे देऊन स्वतंत्र व्यवसाय करण्यास प्रोत्साहन दिले राजवाड्यातील कपडे त्यांच्याकडून शिवून घेण्यास सुरुवात केली गंगाधर कांबळे या व्यक्तीला कोल्हापुरात मध्य वस्तीत चहाचे दुकान काढून दिले अस्पृश्यांना समाजात प्रतिष्ठा प्राप्त व्हावी म्हणून त्यांनी महार पैलवानांना पैलवान चांभार यांना सरदार अभंग यांना पंडित अशा पदव्या दिल्या अस्पृश्य सुशिक्षित तरुणांची तलाठी म्हणून नेमणूक केली.

अस्पृश्यता नष्ट करण्याच्या दृष्टीने त्यांनी सवर्ण व अस्पृश्यांच्या वेगळ्या शाळा भरवण्याची पद्धत १९१९ मध्ये बंद केली. गावच्या पाटलाने कारभार चांगला चालवावा यासाठी शिक्षण देणाऱ्या पाटील शाळा, प्रत्यक्ष व्यावसायिक शिक्षण देणाऱ्या, तंत्रे व कौशल्ये शिकवणाऱ्या शाळा असेही उपक्रम त्यांनी राबवले. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या विचारांचा व कार्याचा वारसा समर्थपणे चालवणारा राजा म्हणून आपली ओळख निर्माण केली. सामाजिक बंधुभाव, समता, दलित व उपेक्षित बांधवांचा उध्दार, शिक्षण, शेती, उद्योगधंदे, कला, क्रिडा व आरोग्य इत्यादी महत्वपूर्ण क्षेत्रामध्ये अद्वितीय स्वरूपाचे कार्य केले.

मागासलेल्या लोकांना प्रगतीच्या प्रवाहात आणावयाचे असेल तर त्यांच्यासाठी राखीव जागांची तरतूद केली पाहिजे. हा व्यापक दृष्टिकोन डोळ्यासमोर ठेवून ६ जुलै १९०२ रोजी कोल्हापूर संस्थानात मागास जातींना ५० टक्के जागा राखीव राहतील अशी घोषणा केली व तिची त्वरित अंमलबजावणी करुन संबंधत अधिकाऱ्याकडून अहवाल मागविले. शाहूंच्या या निर्णयाला तेंव्हा अनेक उच्चवर्णीय पुढाऱ्यांनी विरोध केला. त्या काळात अस्पृश्य मानल्या गेलेल्या जातीच्या लोकांसाठी नोकरीमध्ये राखीव जागांची तरतूद करून सरकारी नोकऱ्या मिळवून दिल्या. शाळा, दवाखाने, पाणवठे, सार्वजनिक विहिरी, सार्वजनिक इमारती इत्यादी ठिकाणी (तत्कालीन) अस्पृश्यांना समानतेने वागवावे असा आदेश त्यांनी कोल्हापूर संस्थानात काढला. १९१७ साली त्यांनी पुनर्विवाहाचा कायदा करून विधवाविवाहाला कायदेशीर मान्यता मिळवून दिली. तसेच त्यांनी देवदासी प्रथा बंद करण्यासाठीही कायद्याची निर्मिती केली. बहुजन समाजाला राजकीय निर्णयप्रक्रियेत सामावून घेण्यासाठी त्यांनी इ.स. १९१६ साली निपाणी येथे 'डेक्कन रयत असोसिएशन' ही संस्था स्थापली.

त्याकाळी धर्माच्या नावाखाली देवांना मुले-मुली वाहण्याची विचित्र पद्धत भारतात चालू होती. परंतु राजांनी आपल्या संस्थानात जोगत्या-मुरळी प्रतिबंधक कायदा करुन ही पद्धत बंद पाडली. जातिभेदाचे प्रस्थ नष्ट व्हावे म्हणून आपल्या संस्थानात आंतरजातीय व आंतरधर्मीय विवाहास कायदेशर मान्यता दिली. तसा कायदा पारित केला आणि याची प्रत्यक्ष अंमलबजावणी करताना आपल्या चूलत बहीणीचे लग्न धनगर समाजातील यशवंतराव होळकर यांच्याशी लावून दिले. एवढेच नव्हे तर संस्थानात जवळजवळ १०० मराठा धनगर विवाह घडवून आणले. अशा अनेक कार्याच्या माध्यमातून त्यांनी स्त्रियांना सन्मानाची वागणूक व दर्जा मिळवून दिला.

तत्कालीन परिस्थितीमध्ये जातिव्यवस्थेची शिकार झालेल्या अनेक जमाती त्या काळात चोऱ्या, दरोडे अशा चुकीच्या मार्गांचा अवलंब करत होत्या. सनातनी वर्णव्यवस्थेने त्यांना उपेक्षित ठेवून शिक्षण, सत्ता व संपत्तीचा अधिकार नाकारला, त्यामुळे त्यांचे जीवन नैराश्यमय झाले. त्याचाच परिणाम म्हणून त्यांनी चोऱ्या, दरोड्यांचा मार्ग अवलंबला. त्यामुळे ब्रिटिश सरकारने या जमातीवर गुन्हेगारीचा शिक्का मारला. त्यांना रोज गावकामगाराकडे हजेरी लावावी लागत असे. शाहू राजांना या लोकांविषयी कणव होती. कारण ते खऱ्या अर्थाने वंचितांचे राजे होते. त्यामुळे शाहूंनी हजेरी पद्धत बंद केली. या जाती जमातींच्या लोकांना एकत्रित करून गुन्हेगारीपासून त्यांना परावृत्त केले. त्यांना संस्थानात नोकऱ्या दिल्या. त्यांच्यातून पहारेकरी, रखवालदार, रथाचे सारथी निर्माण केले. त्यांना घरे बांधून दिली. वणवण भटकणाऱ्या लोकांच्या राहण्याची सोय झाली. पोटापाण्याची सोय झाली. त्यामुळे गुन्हेगार म्हणून शिक्का बसलेल्या लोकांना माणूस म्हणून समाजात सन्मानाने वावरता येऊ लागले.

गुन्हेगारांना शासन करणारा सत्ताधीश सर्वत्र पहायला मिळेल. मात्र त्यांना प्रेमाने, मायेने आपलेसे करुन समाजात सामाजिक दर्जा देणारा व त्यांच्यात स्वाभिमान निर्माण करणारा राजा विरळाच. वेदोक्त मंत्र म्हणण्याच्या अधिकारावरून झालेला वेदोक्त संघर्ष राजर्षी शाहूंच्याच काळात झाला. हे महाराष्ट्राच्या सामाजिक जीवनातील वादळच होते. या प्रकरणामुळे सत्यशोधक चळवळ आणखी प्रेरित झाली. बहुजन, अस्पृश्य समाजाचा सर्वांगीण विकास साधण्याचे कार्य करताना त्यांनी एका अर्थाने महात्मा फुले यांचीच परंपरा पुढे चालवली. त्यांनी सत्यशोधक चळवळीला प्रत्यक्ष सहकार्य केले. कोल्हापूर संस्थानांमध्ये सत्यशोधक चळवळीचा प्रसार आणि प्रचार करण्याचे ही महत्त्वाची जबाबदारी राजर्षी शाहू महाराजांनी पार पडली त्यांच्या नेतृत्वाखालीच संपूर्ण कोल्हापूर संस्थानांमध्ये सत्यशोधक चळवळ उभी राहिली आणि ती नेटाने पुढे नेण्याची कामगिरी देखील पार पाडली गेली. पुढे या चळवळीचा प्रसार आणि प्रचार करण्याची महत्त्वाची जबाबदारी कर्मवीर भाऊराव पाटील यांनी पार पाडली यासाठी त्यांनी शिक्षणातून बहुजन समाजाचा सर्वांगीण विकास हे सूत्र अंगिकारलेे. दलित पीडित उपेक्षित समाजाला न्याय मिळवून देण्याचा प्रयत्न केला यामागे खरी प्रेरणा ही राजर्षी शाहू, महात्मा फुले व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांची होती. बाबासाहेब आंबेडकरांना माणगावच्या परिषदेमध्ये "दलितांचा नेता" व "भारतीय अग्रणी नेता" म्हणून घोषित केले. यापुढील काळामध्ये बाबासाहेबांनी दलित उपेक्षित समाजाचे नेतृत्व करावं असं आवाहनही महाराजांनी केलं. शाहू यांनी सर्व उपेक्षित समाजातील व अस्पृश्य वर्गातील लोकांना आपल्या संस्थानामध्ये आरक्षणाद्वारे नोकऱ्या देण्याचा प्रयत्न केला यादृष्टीने संपूर्ण भारतामध्ये आरक्षणाचे जनक म्हणून त्यांचा गौरव केला जातो. सामाजिक न्यायाची भूमिका घेऊन शाहूराजांनी सामाजिक समतेसाठी प्रयत्न केले.

शाहूंनी कोल्हापूर संस्थानात संगीत, चित्रपट, चित्रकला, लोककला आणि कुस्ती या क्षेत्रांतील कलावंतांना राजाश्रय देऊन त्यांना प्रोत्साहन देण्याचे महत्कार्य केले.

महाराजानी कोल्हापूर, बेळगाव या भागातील स्वातंत्र्यवीराना वेळोवेळी आर्थिक व इतर मदत केली. शाहू महाराज व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे संबंध चांगले होते. डॉ. बाबासाहेबांनी ‘मूकनायक’ हे साप्ताहिक ३१ जानेवारी १९२० ला प्रथम प्रकाशित केले. परंतु आर्थिक अडचणीमुळे पुढे ते बंद पडले. परंतु हे राजर्षी शाहू महाराजांच्या लक्षात आल्यावर त्यांनी तत्काळ आर्थिक मदत केली.

💎 *जातिभेदाविरुद्ध लढा*

राजर्षी शाहू महाराजांचे मूळ नाव यशवंतराव होते. त्यांचा जन्म कोल्हापूर जिल्ह्यातील कागल येथील घाटगे घराण्यात झाला. महाराजानी सुमारे २८ वर्षे राज्यकारभार केला. त्यांनी आपल्या राज्यात प्राथमिक शिक्षण सक्तीचे व मोफत केले. स्त्री शिक्षणाचा प्रसार व्हावा म्हणून त्यांनी राजाज्ञा काढली. अस्पृश्यता नष्ट करण्याच्या दृष्टीने त्यांनी सवर्ण व अस्पृश्यांच्या वेगळ्या शाळा भरवण्याची दुष्ट पद्धत १९१९ मध्ये बंद केली. गावच्या पाटलाने कारभार चांगला चालवावा यासाठी शिक्षण देणार्‍या पाटील शाळा, प्रत्यक्ष व्यावसायिक शिक्षण देणाऱ्या, तंत्रे व कौशल्ये शिकवणाऱ्या शाळा, बहुजन विद्यार्थ्यांंसाठी वैदिक पाठशाळा, संस्कृत भाषेच्या विकासासाठी संस्कृत शाळा असेही उपक्रम त्यांनी राबवले.

📖 *शैक्षणिक कार्य*

शाहू महाराजांनी खालील शाळा सुरू केल्या. 

१. प्राथमिक शाळा 

२. माध्यमिक शाळा 

३. पुरोहित शाळा 

४. युवराज/ सरदार शाळा 

५. पाटील शाळा 

६. उद्योग शाळा 

७. संस्कृत शाळा 

८. सत्यशोधक शाळा 

९. सैनिक शाळा 

१०. बालवीर शाळा 

११. डोंबारी मुलांची शाळा 

१२. कला शाळा 

🏤 *शैक्षणिक वसतिगृहे*

शाहू महाराजांनी सुरू केलेली शैक्षणिक वसतिगृहे खालीलप्रमाणे आहेत.

१. व्हिक्टोरिया मराठा बोर्डिंग हाऊस (१९०१) २. दिगंबर जैन बोर्डिंग (१९०१) ३. वीरशैव लिंगायत विद्यार्थी वसतिगृह (१९०६) ४. मुस्लीम बोर्डिंग (१९०६) ५. मिस क्लार्क होस्टेल (१९०८) ६. दैवज्ञ शिक्षण समाज बोर्डिंग (१९०८) ७. श्री नामदेव बोर्डिंग (१९०८) ८. पांचाळ ब्राह्मण वसतिगृह (१९१२) ९. श्रीमती सरस्वतीबाई गौड सारस्वत ब्राह्मण विद्यार्थी वसतिगृह (१९१५) १०. इंडियन ख्रिश्चन होस्टेल (१९१५) ११. कायस्थ प्रभू विद्यार्थी वसतिगृह (१९१५) १२. आर्यसमाज गुरूकुल (१९१८) १३. वैश्य बोर्डिंग (१९१८) १४. ढोर चांभार बोर्डिंग (१९१९) १५. शिवाजी वैदिक विद्यालय वसतिरगृह (१९२०) १६. श्री प्रिन्स शिवाजी मराठा बोर्डिंग हाऊस (१९२०) १७. इंडियन ख्रिश्चन होस्टेल (१९२१) १८. नाभिक विद्यार्थी वसतिगृह (१९२१) १९. सोमवंशीय आर्यक्षत्रिय बोर्डिंग (१९२०) २०. श्री देवांग बोर्डिंग (१९२०) २१. उदाजी मराठा वसतिगृह, नाशिक (१९२०) २२. चौथे शिवाजी महाराज मराठा वसतिगृह, अहमदनगर (१९२०) २३. वंजारी समाज वसतिगृह, नाशिक (१९२०) २४. श्री शाहू छत्रपती बोर्डिंग, नाशिक (१९१९) २५. चोखामेळा वसतिगृह, नागपूर (१९२०) २६. छत्रपती ताराबाई मराठा बोर्डिंग, पुणे (१९२०)

वेदोक्त मंत्र म्हणण्याच्या अधिकारावरून झालेला वेदोक्त संघर्ष राजर्षी शाहूंच्याच काळात झाला. हे महाराष्ट्राच्या सामाजिक जीवनातील वादळच होते. या प्रकरणामुळे सत्यशोधक चळवळ आणखी प्रखर झाली. बहुजन, अस्पृश्य समाजाचा सर्वांगीण विकास साधण्याचे कार्य करताना त्यांनी एका अर्थाने महात्मा फुले यांचीच परंपरा पुढे चालवली. त्यांनी सत्यशोधक चळवळीला प्रत्यक्ष सहकार्य केले.

🔮 *इतर कार्ये*

शाहू छत्रपती स्पिनिंग ॲन्ड विव्हिंग मिल’ची स्थापना, शाहुपुरी व्यापारपेठेची स्थापना, गुळाच्या बाजारपेठेची निर्मिती, शेतकऱ्यांच्या सहकारी संस्थांची स्थापना, शेतकऱ्यांना कर्जे उपलब्ध करून देणे असे उपक्रम त्यांनी आपल्या संस्थानात राबविले, कमालीचे यशस्वी केले. शेती, उद्योग, सहकार या क्षेत्रांत राजर्षींनी नवनवे प्रयोग केले. शेतीच्या आधुनिकीकरणासाठी त्यांनी संशोधनाला पाठिंबा दिला, नगदी पिके व तंत्रज्ञानाचा वापर वाढण्यासाठी त्यांनी ‘किंग एडवर्ड ॲग्रिकल्चरल इन्स्टिट्यूट’ स्थापन केली. राजांनी त्याकाळी पाण्याचे महत्त्व लक्षात घेऊन भविष्यात रयतेला दुष्काळाला सामोरे जावे लागणार नाही यासाठी राधानगरी नावाचे धरण बांधले. 

🤹‍♂️🎭 *कलेला आश्रय*

राजर्षी शाहूंनी कोल्हापूर संस्थानात संगीत, चित्रपट, चित्रकला, लोककला आणि कुस्ती या क्षेत्रांतील कलावंतांना राजाश्रय देऊन त्यांना प्रोत्साहन देण्याचे महत्त्वाचे कार्य केले.

🇮🇳 *स्वातंत्रलढ्यातील योगदान*

महाराजांनी कोल्हापूर, बेळगाव या भागातील स्वातंत्र्यवीराना वेळोवेळी आर्थिक व इतर मदत केली. शाहू महाराज व भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे संबंध सर्वश्रृत आहे. डॉ. बाबासाहेबांनी ‘मूकनायक’ हे साप्ताहिक ३१ जानेवारी १९२० ला प्रथम प्रकाशित केले. परंतु आर्थिक अडचणीमुळे पुढे ते बंद पडले. परंतु हे राजर्षी शाहू महाराजांच्या लक्षात आल्यावर त्यांनी तात्काळ २५०० रुपयांची भरघोस मदत केली.

🙋🏻‍♂️ *पारंपिरिक जातिभेदाला विरोध*

शाहू महाराजानी समतेवर आधारीत राज्य निर्माण केले. त्यामुळे जातीयवादी समाजकंटक लोकानी महाराजाना ठार मारण्याचे प्रयत्न केले. एकदा मारेकरी पाठवून आणि एकदा बाँब फेक करून महाराजांना दगा करायचा प्रयत्न केला गेला. पण जनतेचे प्रेम आणि दुवा यांच्या पुण्याईने महाराज सुखरूप राहिले. महाराजाना बदनाम करायचेही अनेक प्रयत्न झाले. पण शत्रूंचे सारे प्रयत्न विफल ठरले.

📚 *शाहूंवरील प्रकाशित साहित्य*

'छत्रपती शाहू महाराज व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर : समग्र पत्रव्यवहार' (संपादन : डॉ. संभाजी बिरांजे प्रकाशन; विनिमय पब्लिकेशन, विक्रोळी, प. मुंबई; ८३ पृष्ठ)

राजर्षी शाहू छत्रपती : अ सोशली रिव्होल्युशनरी किंग (संपादक : डॉ. जयसिंग पवार आणि डॉ. अरुण साधू)

शाहू महाराजांची चरित्रे लेखक : माधवराव बागल, पी.बी. साळुंखे, धनंजय कीर, कृ .गो. सूर्यवंशी, डॉ. अप्पासाहेब पवार, जयसिंगराव पवार (यांनी २००१ साली एकत्रितपणे लिहिलेल्या चरित्राची २०१३सालची ३री आवृत्ती ही ३ खंडी आणि १२०० पानी आहे.).

बी.ए. लठ्ठे यांनी १९२६मध्ये शाहूंचे इंग्रजीतील पहिले चरित्र लिहिले. त्याचे मराठी भाषांतरही प्रकाशित करण्यात आले.

राजर्षी शाहू छत्रपती (लेखक : प्रा. डॉ. रमेश जाधव; नॅशनल बुक ट्रस्टने हे पुस्तक १८ भारतीय भाषांत प्रकाशित केले आहे.)

राजर्षी शाहू छत्रपती : जीवन व शिक्षणकार्य (लेखक: प्राचार्य रा. तु. भगत)

कोल्हापूरचे शाहू छत्रपति : चरित्र व कार्य (लेखक : एकनाथ केशव घोरपडे)

राजर्षी शाहू छत्रपती (खंड काव्यानुवाद, लक्ष्मीनारायण बोल्ली)

छत्रपती राजर्षी शाहू महाराजांचे चरित्र (तेलुगू, लेखक - लक्ष्मीनारायण बोल्ली)

राजर्षी शाहू महाराज यांची सामाजिक विचारधारा व कार्य (लेखक : रा.ना. चव्हाण)

राजर्षी शाहू कार्य व काळ (लेखक - रा.ना. चव्हाण)

समाज क्रांतिकारक राजर्षी शाहू महाराज- (लेखिका - डॉ. सुवर्णा नाईक-निंबाळकर)

शाहू (लेखक: श्रीराम ग. पचिंद्रे; ही राजर्षी शाहू महाराजांच्या जीवनावरील पहिली आणि एकमेव कादंबरी आहे.)

‘प्रत्यंचा : जो लढे दीन के हेत,’ (शाहू महाराजांवरील हिंदी कादंबरी; लेखक - संजीव)

लोकराजा राजर्षी शाहू महाराज (लेखक: सुभाष वैरागकर)

🎞️📺 *चित्रपट व दूरचित्रवाणी मालिका*

'लोकराजा राजर्षी शाहू' - दूरचित्रवाणी मालिका

राजर्षी शाहू महाराज व महाराणी ताराराणी यांच्या जीवनावर एक चित्रपट आहे. (निर्माते नितीन देसाई)

📜 *पुरस्कार*

शाहू महाराजांच्या नावाने अनेक पुरस्कार जाहीर होतात. अशा काही पुरस्कारांची नावे आणि ते मिळालेल्या व्यक्तींची नावे. :-

राजर्षी शाहू छत्रपती मेमोरिअल ट्रस्टच्या वतीने देण्यात येणारा शाहू पुरस्कार ज्येष्ठ समीक्षक आणि सामाजिक कार्यकत्या प्रा. पुष्पा भावे यांना (२६ जून २०१८)

कोल्हापूर जिल्हा परिषदेच्या वतीने राजर्षी छत्रपती शाहू जयंतीनिमित्त ६ जिल्हा परिषद सदस्य, ३ पंचायत समिती सदस्य व १५ कर्मचाऱ्यांना राजर्षी शाहू पुरस्कार मिळाला (२६ जून २०१८)

राजर्षी शाहू छत्रपती मेमोरिअल ट्रस्टच्या वतीने देण्यात येणारा शाहू पुरस्कार डॉ. रघुनाथ माशेलकर यांना (२६ जून २०१७)

🗽 *सन्मान*

शाहू महाराजांचा २६ जून हा जन्मदिवस महाराष्ट्रात ‘सामाजिक न्याय दिवस’ म्हणून पाळला जातो. यादिवशी सार्वजनिक कार्यक्रम होतात. कोल्हापूरच्या राजर्षी शाहू छत्रपती मेमोरियल ट्रस्टतर्फे 'राजर्षी पुरस्कार' रोख एक लाख रुपये आणि सन्मानचिन्ह या,  स्वरुपात दिला जातो.

🇮🇳🇮🇳🇮🇳 *जयहिंद* 🇮🇳🇮🇳🇮🇳

*🙏🙏🙏शुभ प्रभात🙏🙏🙏*

संकलन -)गजानन गोपेवाड 

उमरखेड जिल्हा- यवतमाळ ४४५२०६

गणित, मराठी भाषा सुत्र

 *जिसने भी यह इतनी मेहनत से यह तैयार किया है उन्हें प्रणाम करता हूँ आपको भी पढना है आगे पहुंचाना है* 

*विशेष : इस मैसेज को जितने बच्चे पढ़ने वाले हैं सबको जरूर भेजे*।.......

         

1)  +   =  जोड़

2)  --  =  घटाव

3)  ×  =  गुणा

4)  ÷   =  भाग

5)  %  =  प्रतिशत

6)  ∵   =    चूंकि

7)  ∴  =  इसलिए

8)  ∆   =  त्रिभुज

9)  ω  =  ओम

10)  ∞  =  अनंत

11)  π  =  पाई

12)  ω  =  ओमेगा

13)   °  =  अंश

14)  ⊥  =  लंब

15)  θ  =  थीटा

16)  φ  =  फाई

17)  β  =  बीटा

18)  =  =  बराबर

19)  ≠  =  बराबर नहीं है

20)  √  =  वर्गमूल

21)  ?  =  प्रश्न वाचक

22)  α  =  अल्फा

23)  ∥  =  समांतर

24)  ~  =  समरुप है

25)  :   =  अनुपात

26)  : :  =  समानुपात

27)  ^  =  और

28)  !  =  फैक्टोरियल

29)  f  =  फलन

30)  @  =  की दर से

31)  ;  =  जैसा कि

32)  /  =  प्रति

33)  (    )  =  छोटा कोष्टक

34)  {    }  =  मझला कोष्टक

35)  [     ]  =  बड़ा कोष्टक

36)  >  =  से बड़ा

37)  <  =  से छोटा

38)  ≈  =   लगभग

39)  ³√  =  घनमूल

40)  τ  =  ताऊ

41)  ≌  =  सर्वागसम

42)  ∀  =  सभी के लिए

43)  ∃  =  अस्तित्व मे है

44)  ∄  =  अस्तित्व मे नहीं है

45)  ∠  =  कोण

46)  ∑   =  सिग्मा

47)  ψ  =  साई

48)  δ  =  डेल्टा

49)  λ  =  लैम्डा

50)  ∦  =  समांतर नहीं है

51)  ≁  =  समरूप नहीं हैं

52)  d/dx   =  अवकलन

53)  ∩  =  समुच्चयों का सर्वनिष्ठ

54)  ∪  =  समुच्चयो का सम्मिलन

55)  iff  =  केवल और केवल यदि

56)  ∈   =  सदस्य है!

57)  ∉  =  सदस्य नहीं हैं

58)  def  =  परिभाषा

59)  μ  =  म्यूं

60)  ∫  =  समाकल

61)  ⊂  =   उपसमुच्चय है

62)  ⇒  =  संकेत करता है

63)  i    l  =  मापांक

64)  '  =  मिनट

65)  "  =  सेकंड

*महत्वपूर्ण फॉर्मूले एवं जानकारियां*

👇👌👌👌👌👌👌👌👌👌👌👇

1.आक्सीजन—o₂

2. नाइट्रोजन—n₂

3. हाइड्रोजन—h₂

4. कार्बन डाइऑक्साइड—co₂

5. कार्बन मोनोआक्साइड—co

6. सल्फर डाइऑक्साइड—so₂

7. नाइट्रोजन डाइऑक्साइड—no₂

8. नाइट्रोजन मोनोऑक्साइड (नाइट्रिक ऑक्साइड) — no

9. डाईनाइट्रोजन ऑक्साइड (नाइट्रस ऑक्साइड) — n₂o

10. क्लोरीन — cl₂

11. हाइड्रोजन क्लोराइड—hcl

12. अमोनिया — nh₃

अम्ल

13. हाइड्रोक्लोरिक एसिड — hcl

14. सल्फ्यूरिक एसिड — h₂so₄

15. नाइट्रिक एसिड — hno₃

16. फॉस्फोरिक एसिड — h₃po₄

17. कार्बोनिक एसिड — h₂co₃

क्षार

18. सोडियम हाइड्राक्साइड—naoh

19. पोटेशियम हाइड्राक्साइड—koh

20. कैल्शियम हाइड्राक्साइड—ca(oh)₂

लवण

21. सोडियम क्लोराइड—nacl

22. कार्बोनेट सोडियम—na₂co₃

23. कैल्शियम कार्बोनेट — caco₃

24. कैल्शियम सल्फेट — caso₄

25. अमोनियम सल्फेट — (nh₄)₂so₄

26. नाइट्रेट पोटेशियम—kno₃

आम रसायनों के व्यावसायिक एवं रासायनिक नाम

व्यावसायिक नाम — iapuc नाम — अणु सूत्र

27. चाक — कैल्सियम कार्बोनेट — caco₃

28. अंगूर का सत — ग्लूकोज — c6h₁₂o6

एल्कोहल — एथिल 29. एल्कोहल — c₂h5oh

30. कास्टिक पोटाश — पोटेशियम हाईड्राक्साईड — koh

31. खाने का सोडा — सोडियम बाईकार्बोनेट — nahco₃

32. चूना — कैल्सियम आक्साईड — cao

33. जिप्सम — कैल्सियम सल्फेट — caso₄.2h₂o

34. टी.एन.टी. — ट्राई नाईट्रो टालीन — c6h₂ch₃(no₂)₃

35. धोने का सोडा — सोडियम कार्बोनेट — na₂co₃

36. नीला थोथा — कॉपर सल्फेट — cuso₄

37. नौसादर — अमोनियम क्लोराईड — nh₄cl

38. फिटकरी — पोटैसियम एलुमिनियम सल्फेट — k₂so₄al₂(so₄)₃.24h₂o

39. बुझा चूना — कैल्सियम हाईड्राक्साईड — ca(oh)₂

40. मंड — स्टार्च — c6h10o5

41. लाफिंग गैस — नाइट्रस आक्साईड — n₂o

42. लाल दवा — पोटैसियम परमैगनेट — kmno₄

43. लाल सिंदूर — लैड परआक्साईड — pb₃o₄

44. शुष्क बर्फ — ठोस कार्बन-डाई-आक्साईड — co₂

45. शोरा — पोटैसियम नाइट्रेट — kno₃

46. सिरका — एसिटिक एसिड का तनु घोल — ch₃cooh

47. सुहागा — बोरेक्स — na₂b₄o7.10h₂o

48. स्प्रिट — मैथिल एल्कोहल — ch₃oh

49. स्लेट — सिलिका एलुमिनियम आक्साईड — al₂o₃2sio₂.2h₂o

50.हरा कसीस — फैरिक सल्फेट — fe₂(so₄)

  *[फल/फुल/सब्जी आदि का वैज्ञानिक नाम]*

1.मनुष्य---होमो सैपियंस

2.मेढक---राना टिग्रिना

3.बिल्ली---फेलिस डोमेस्टिका

4.कुत्ता---कैनिस फैमिलियर्स

5.गाय---बॉस इंडिकस

6.भैँस---बुबालस बुबालिस

7.बैल---बॉस प्रिमिजिनियस टारस

8.बकरी---केप्टा हिटमस

9.भेँड़---ओवीज अराइज

10.सुअर---सुसस्फ्रोका डोमेस्टिका

11.शेर---पैँथरा लियो

12.बाघ---पैँथरा टाइग्रिस

13.चीता---पैँथरा पार्डुस

14.भालू---उर्सुस मैटिटिमस कार्नीवेरा

15.खरगोश---ऑरिक्टोलेगस कुनिकुलस

16.हिरण---सर्वस एलाफस

17.ऊँट---कैमेलस डोमेडेरियस

18.लोमडी---कैनीडे

19.लंगुर---होमिनोडिया

20.बारहसिँघा---रुसर्वस डूवासेली

21.मक्खी---मस्का डोमेस्टिका

22.आम---मैग्नीफेरा इंडिका

23.धान---औरिजया सैटिवाट

24.गेहूँ---ट्रिक्टिकम एस्टिवियम

25.मटर---पिसम सेटिवियम

26.सरसोँ---ब्रेसिका कम्पेस्टरीज

27.मोर---पावो क्रिस्टेसस

28.हाथी---एफिलास इंडिका

29.डॉल्फिन---प्लाटेनिस्टा गैँकेटिका

30.कमल---नेलंबो न्यूसिफेरा गार्टन

31.बरगद---फाइकस बेँधालेँसिस

32.घोड़ा---ईक्वस कैबेलस

33.गन्ना---सुगरेन्स औफिसीनेरम

34.प्याज---ऑलियम सिपिया

35.कपास---गैसीपीयम

36.मुंगफली---एरैकिस 

37.कॉफी---कॉफिया अरेबिका

38.चाय---थिया साइनेनिसस

39.अंगुर---विटियस

40.हल्दी---कुरकुमा लोँगा

41.मक्का---जिया मेज

42.टमाटर---लाइकोप्रेसिकन एस्कुलेँटम

43.नारियल---कोको न्यूसीफेरा

44.सेब---मेलस प्यूमिया/डोमेस्टिका

45.नाशपाती---पाइरस क्यूमिनिस

46.केसर---क्रोकस सैटिवियस

47.काजू---एनाकार्डियम अरोमैटिकम

48.गाजर---डाकस कैरोटा

49.अदरक---जिँजिबर ऑफिसिनेल

50.फुलगोभी---ब्रासिका औलिरेशिया

51.लहसून---एलियम सेराइवन

52.बाँस---बेँबुसा स्पे

53.बाजरा---पेनिसिटम अमेरीकोनम

54.लालमिर्च---कैप्सियम एनुअम

55.कालीमिर्च---पाइपर नाइग्रम

56बादाम---प्रुनस अरमेनिका 

57.इलायची---इलिटेरिया कोर्डेमोमम

58.केला---म्यूजा पेराडिसिएका

59.मुली---रेफेनस  

तरंग चलती हैं, तो वे अपने साथ ले जाती हैं

ans : - -ऊर्जा

2.: - सूर्य ग्रहण के समय सूर्य का कौन-सा भाग दिखाई देता है?

ans : - किरीट

3.: - कपड़ों से जंग के धब्बे हटाने के लिये प्रयोग किया 

ans : - -ऑक्ज़ैलिक अम्ल

4.: - गन्ने में ‘लाल सड़न रोग’ किसके कारण उत्पन्न होता है?

ans : - कवकों द्वारा

5.: - टेलीविजन का आविष्कार किसने किया था?

ans : - जे. एल. बेयर्ड

6.: - किस प्रकार के ऊतक शरीर के सुरक्षा कवच का कार्य करते हैं?

ans : - एपिथीलियम ऊतक

7.: - मनुष्य ने सर्वप्रथम किस जन्तु को अपना पालतू बनाया?

ans : - कुत्ता

8.: - किस वैज्ञानिक ने सर्वप्रथम बर्फ़ के दो टुकड़ों को आपस में घिसकर पिघला दिया?

ans : - डेवी

9: - हीरा चमकदार क्यों दिखाई देता है?

ans : - सामूहिक आंतरिक परावर्तन के कारण

10.: - ‘गोबर गैस’ में मुख्य रूप से क्या पाया जाता है।

ans : - मिथेन

11.: - निम्न में से कौन-सा आहार मानव शरीर में नये ऊतकों की वृद्धि के लिए पोषक तत्व प्रदान करता है?

ans : - पनीर

12.: - निम्न में से कौन एक उड़ने वाली छिपकली है?

ans : - ड्रेको

13.: - अंगूर में कौन-सा अम्ल पाया जाता है?

ans : - टार्टरिक अम्ल

14.: - कैंसर सम्बन्धी रोगों का अध्ययन कहलाता है

ans : - oncology

15.: - घोंसला बनाने वाला एकमात्र साँप कौन-सा है?

ans : - किंग कोबरा

16.: - भारत में पायी जाने वाली सबसे बड़ी मछली कौन-सी है?

ans : - ह्वेल शार्क

17.: - दालें किसका एक अच्छा स्रोत होती हैं?

ans : - प्रोटीन

18.: - देशी घी में से सुगन्ध क्यों आती है?

ans : - डाइएसिटिल के कारण

19.: - इन्द्रधनुष में किस रंग का विक्षेपण अधिक होता है?

ans : - लाल रंग

20.: - सूर्य की किरण में कितने रंग होते हैं?

ans : - 7

21.: - ‘टाइपराइटर’ (टंकण मशीन) के आविष्कारक कौन हैं?

ans : - शोल्स

22.: - सिरका को लैटिन भाषा में क्या कहा जाता है।

ans : - ऐसीटम

23.: - दूध की शुद्धता का मापन किस यन्त्र से किया जाता है?

ans : - लैक्टोमीटर

24.: - पृथ्वी पर सबसे अधिक मात्रा में पाया जाने वाला धातु तत्त्व कौन-सा है?

ans : - ऐलुमिनियम

25.: - मोती मुख्य रूप से किस पदार्थ का बना होता है?

ans : - कैल्सियम कार्बोनेट

26.: - मानव शरीर में सबसे अधिक मात्रा में कौन-सा तत्व पाया जाता है?

ans : - ऑक्सीजन

27.: - आम का वानस्पतिक नाम क्या है?

ans : - मेंगीफ़ेरा इण्डिका

28.: - कॉफी पाउडर के साथ मिलाया जाने वाला ‘चिकोरी चूर्ण’ प्राप्त होता है

ans : - -जड़ों से

29.: - ‘विटामिन-सी’ का सबसे अच्छा स्त्रोत क्या है?

ans : - आंवला

30.: - सबसे अधिक तीव्रता की ध्वनि कौन उत्पन्न करता है?

ans : - बाघ

31.: - मानव शरीर में सबसे लम्बी कोशिका कौन-सी होती है?

ans : - तंत्रिका कोशिका

32.: - दाँत मुख्य रूप से किस पदार्थ के बने होते हैं?

ans : - डेंटाइन के

33.: - किस जंतु की आकृति पैर की चप्पल के समान होती है?

ans : - पैरामीशियम

34.: - निम्न में से किस पदार्थ में प्रोटीन नहीं पाया जाता है?

ans : - चावल

35.: - मानव का मस्तिष्क लगभग कितने ग्राम का होता है?

ans : - 1350

36.: - रक्त में पायी जाने वाली धातु है

ans : - -लोहा

37.: - मांसपेशियों में किस अम्ल के एकत्रित होने से थकावट आती है?

ans : - लैक्टिक अम्ल

38.: - किण्वन का उदाहरण है

ans : - -दूध का खट्टा होना,खाने की ब्रेड का बनना,गीले आटे का खट्टा होना

39.: - केंचुए की कितनी आँखें होती हैं?

ans : - एक भी नहीं

40.: - गाजर किस विटामिन का समृद्ध स्रोत है?

ans : - विटामिन a

 *भौतिक राशि physical quantities अन्य भौतिक राशियों से संबंध* 

1. क्षेत्रफल area लंबाई × चौड़ाई

2. आयतन volume लंबाई× चौड़ाई×ऊंचाई

3. द्रव्यमान घनत्व density द्रव्यमान/आय

4. आवृत्ति frequency 1/आवर्तकाल

5. वेग velocity विस्थापन/समय

6. चाल speed दूरी/समय

7. त्वरण acceleration वेग/समय

8. बल force द्रव्यमान × त्वरण

9. आवेग impulse बल × समय

10. कार्य work बल × दूरी

11. ऊर्जा energy बल × दूरी

12. शक्ति power कार्य/समय

13. संवेग momentum द्रव्यमान × वेग

14. दाब pressure बल/क्षेत्रफल

15. प्रतिबल stress बल/क्षेत्रफल

16. विकृति strain विमा में परिवर्तन/मूल विमा

17. प्रत्यास्थता गुणांक coefficient of elasticity प्रतिबल/विकृति

18. पृष्ठ तनाव surface tension बल/लंबाई

19. पृष्ठ ऊर्जा surface energy ऊर्जा/क्षेत्रफल

20. वेग प्रवणता velocity gradient वेग/दूरी

21. दाब प्रवणता pressure gradient दाब/दूरी

22. श्यानता गुणांक coefficient of viscosity बल/(क्षेत्रफल× वेग प्रवणता)

23. कोण angel चाप/त्रिज्या

24. त्रिकोणमितीय अनुपात trigonometric ratio लंबाई/लंबाई

25. कोणीय वेग angular velocity कोण/समय

26. कोणीय त्वरण angular acelleration कोणीय वेग/समय

27. कोणीय संवेग angular momentum जड़त्व आघूर्ण × कोणीय वेग

28. जड़त्व आघूर्ण moment of inertia द्रव्यमान× (परिभ्रमण त्रिज्या)2

29. बल आघूर्ण torque बल × दूरी

30. कोणीय आवृत्ति angular frequency 2π × आवृत्ति

31. गुरुत्वीय सार्वत्रिक नियतांक universal constant of gravity बल× (दूरी)2/(द्रव्यमान)2

32. प्लांक नियतांक plank’s constant ऊर्जा/आवृत्ति

33. विशिष्ट उष्मा specific heat उष्मीय ऊर्जा/(द्रव्यमान× ताप)

34. उष्मा धारिता heat capacity ऊष्मीय ऊर्जा/ताप

35. बोल्टजमान नियतांक boltzmann’s constant ऊर्जा/ताप

36. स्टीफन नियतांक stefan’s constant (ऊर्जा/क्षेत्रफल× समय)/(ताप)4

37. गैस नियतांक gas constant (दाब× आयतन)/(मोल× ताप )

38. आवेश charge विद्युत धारा × समय

39. विभवातंर potential difference कार्य/आवेश

40. प्रतिरोध resistance विभवांतर/विद्युत धारा

41. धारिता capacity आवेश/विभवांतर

42. विद्युत क्षेत्र electric field वैद्युत बल/आवेश

43. चुम्बकीय क्षेत्र magnetic field बल/(विद्युत धारा× लंबाई)

44. चुम्बकीय फ्लक्स magnetic flux चुम्बकीय क्षेत्र × लंबाई

45. प्रेरकत्व inductance चुम्बकीय फ्लक्स/विद्युत धारा

46. वीन नियतांक wein’s constant तरंगदैर्ध्य ×ताप

47. चालकता conductivity 1/प्रतिरोध

48. एंट्रॅापी entropy ऊष्मीय ऊर्जा / ताप

49. गुप्त उष्मा latent heat उष्मीय ऊर्जा / द्रव्यमान

50. तापीय प्रसार गुणांक coefficient of thermal expansion विमा में परिवर्तन / (मूल विमा × ताप )

nbsp51. आयतन प्रत्यास्थता गुणांक bulk modulus ( आयतन × दाब में परिवर्तन )/आयतन में परिवर्तन

52. वैद्युत प्रतिरोधकता electric resistance ( प्रतिरोध × क्षेत्रफल )/ लंबाई

53. वैद्युत द्विध्रुव आघूर्ण electric dipole moment बल आघूर्ण / विद्युत क्षेत्र

54. चुम्बकीय द्विध्रुव आघूर्ण magnetic dipole moment बल आघूर्ण / चुम्बकीय क्षेत्र

55. चुम्बकीय क्षेत्र प्रबलता चुम्बकीय आघूर्ण / आयतन

56. अपवर्तनांक refractive index निर्वात में प्रकाश की चाल/माध्यम में प्रकाश की चाल

57. तरंग संख्या wave number 2π / तरंगदैर्ध्य

58. विकिरण शक्ति radiant power उत्सर्जित ऊर्जा / समय

59. विकिरण तीव्रता radiant intensity विकिरण शक्ति / घन कोण

60. हबल नियतांक hubble constant पश्च सरण चाल /दूरी

*जीव विज्ञान के प्रश्न* :-

1.: - मांसपेशियों में किस अम्ल के एकत्रित होने से थकावट आती है?

ans : - लैक्टिक अम्ल

2.: - अंगूर में कौन-सा अम्ल पाया जाता है?

ans : - टार्टरिक अम्ल

3.: - कैंसर सम्बन्धी रोगों का अध्ययन कहलाता है

ans : - -ऑरगेनोलॉजी

4.: - मानव शरीर में सबसे लम्बी कोशिका कौन-सी होती है?

ans : - तंत्रिका कोशिका

5.: - दाँत मुख्य रूप से किस पदार्थ के बने होते हैं?

ans : - डेंटाइन के

6.: - किस जंतु की आकृति पैर की चप्पल के समान होती है?

ans : - पैरामीशियम

7.: - केंचुए की कितनी आँखें होती हैं?

ans : - एक भी नहीं

8.: - गाजर किस विटामिन का समृद्ध स्रोत है?

ans : - विटामिन a

9.: - निम्न में से किस पदार्थ में प्रोटीन नहीं पाया जाता है?

ans : - चावल

10.: - मानव का मस्तिष्क लगभग कितने ग्राम का होता है?

ans : - 1350

11.: - रक्त में पायी जाने वाली धातु है

ans : - -लोहा

12.: - किण्वन का उदाहरण है

ans : - -दूध का खट्टा होना,खाने की ब्रेड का बनना,गीले आटे का खट्टा होना

13.: - निम्न में से कौन-सा आहार मानव शरीर में नये ऊतकों की वृद्धि के लिए पोषक तत्व प्रदान करता है?

ans : - पनीर

14.: - निम्न में से कौन एक उड़ने वाली छिपकली है?

ans : - ड्रेको

15.: - घोंसला बनाने वाला एकमात्र साँप कौन-सा है?

ans : - किंग कोबरा

16.: - भारत में पायी जाने वाली सबसे बड़ी मछली कौन-सी है?

ans : - ह्वेल शार्क

17.: - दालें किसका एक अच्छा स्रोत होती हैं?

ans : - प्रोटीन

18.: - देशी घी में से सुगन्ध क्यों आती है?

ans : - डाइएसिटिल के कारण

19.: - इन्द्रधनुष में किस रंग का विक्षेपण अधिक होता है?

ans : - लाल रंग

20.: - टेलीविजन का आविष्कार किसने किया था?

ans : - जे. एल. बेयर्ड

21: - हीरा चमकदार क्यों दिखाई देता है?

ans : - सामूहिक आंतरिक परावर्तन के कारण

22.: - ‘गोबर गैस’ में मुख्य रूप से क्या पाया जाता है।

ans : - मिथेन

23.: - दूध की शुद्धता का मापन किस यन्त्र से किया जाता है?

ans : - लैक्टोमीटर

24.: - पृथ्वी पर सबसे अधिक मात्रा में पाया जाने वाला धातु तत्त्व कौन-सा है?

ans : - ऐलुमिनियम

25.: - मोती मुख्य रूप से किस पदार्थ का बना होता है?

ans : - कैल्सियम कार्बोनेट

26.: - मानव शरीर में सबसे अधिक मात्रा में कौन-सा तत्व पाया जाता है?

ans : - ऑक्सीजन

27.: - किस प्रकार के ऊतक शरीर के सुरक्षा कवच का कार्य करते हैं?

ans : - एपिथीलियम ऊतक

28.: - मनुष्य ने सर्वप्रथम किस जन्तु को अपना पालतू बनाया?

ans : - कुत्ता

29.: - किस वैज्ञानिक ने सर्वप्रथम बर्फ़ के दो टुकड़ों को आपस में घिसकर पिघला दिया?

ans : - डेवी

30.: - सबसे अधिक तीव्रता की ध्वनि कौन उत्पन्न करता है?

ans : - बाघ

31.: - जब ध्वनि तरंग चलती हैं, तो वे अपने साथ ले जाती हैं

ans : - -ऊर्जा

32.: - सूर्य ग्रहण के समय सूर्य का कौन-सा भाग दिखाई देता है?

ans : - किरीट

33.: - सूर्य की किरण में कितने रंग होते हैं?

ans : - 7

34.: - ‘टाइपराइटर’ (टंकण मशीन) के आविष्कारक कौन हैं?

ans : - शोल्स

35.: - सिरका को लैटिन भाषा में क्या कहा जाता है।

ans : - ऐसीटम

36.: - कपड़ों से जंग के धब्बे हटाने के लिये प्रयोग किया जाता है

ans : - -ऑक्ज़ैलिक अम्ल

37.: - गन्ने में ‘लाल सड़न रोग’ किसके कारण उत्पन्न होता है?

ans : - कवकों द्वारा

38.: - आम का वानस्पतिक नाम क्या है?

ans : - मेंगीफ़ेरा इण्डिका

39.: - कॉफी पाउडर के साथ मिलाया जाने वाला ‘चिकोरी चूर्ण’ प्राप्त होता है

ans : - -जड़ों से

40.: - ‘विटामिन-सी’ का सबसे अच्छा स्त्रोत क्या है?

ans : - आंवला

  *☄भारतीय संविधान - प्रश्नोत्तर☄*

प्रश्‍न 1- भारतीय संविधान सभा की प्रथम बैठक कब हुई । 

उत्‍तर - 9 दिसम्‍बर 1946 । 

प्रश्‍न 2- स‍ंविधान सभा का स्‍थाई अध्‍यक्ष कौन था । 

उत्‍तर - डॉ. राजेंन्‍द्र प्रसाद । 

प्रश्‍न 3- संविधान सभा का अस्‍थाई अध्‍यक्ष कौन था । 

उत्‍तर - डॉ. सच्चिदानंद सिन्‍हा । 

प्रश्‍न 4- संविधान सभा की प्रारूप समिति के अध्‍यक्ष कौन थे । 

उत्‍तर - डॉ. भीमराव अम्‍बेडकर । 

प्रश्‍न 5- संविधान सभा का औपचारिक रूप से प्रतिपादन किसने किया । 

उत्‍तर - एम. एन. राय । 

प्रश्‍न 6- भारत में संविधान सभा गठित करने का आधार क्‍या था । 

उत्‍तर - कैबिनेट मिशन योजना (1946) । 

प्रश्‍न 7- संविधान के गठन की मांग सर्वप्रथम 1895 में किस व्‍यक्ति ने की । 

उत्‍तर - बाल गंगाधर तिलक । 

प्रश्‍न 8- संविधान सभा में देशी रियासतों के कितने प्रतिनिधि थे । 

उत्‍तर - 70 । 

प्रश्‍न 9- संविधान सभा में किस देशी रियासत के प्रतिनिधि ने भाग नही लिया । 

उत्‍तर - हैदराबाद । 

प्रश्‍न 10- बी. आर. अम्‍बेडकर कहॉं के संविधान सभा में निर्वाचित हुए । 

उत्‍तर - बंगाल से । 

प्रश्‍न 11- संविधान सभा का संवैधानिक सलाहकार किसे नियुक्‍त किया गया था । 

उत्‍तर - बी. एन. राव । 

प्रश्‍न 12- संविधान सभा की प्रारूप समिति का गठन कब हुआ । 

उत्‍तर - 29 अगस्‍त 1947 । 

प्रश्‍न 13- संविधान की प्रारूप समिति के समक्ष प्रस्‍तावना का प्रस्‍ताव किसने रखा । 

उत्‍तर - जवाहर लाल नेहरू । 

प्रश्‍न 14- संविधान सभा की रचना हेतु संविधान का विचार सर्वप्रथम किसने प्रस्‍तुत किया । 

उत्‍तर - स्‍वराज पार्टी ने 1924 में । 

प्रश्‍न 15- संविधान सभा में भारत के संविधान को कब स्‍वीकृत किया । 

उत्‍तर - 26 नवम्‍बर 1946 । 

प्रश्‍न 16- संविधान को बनाने में कितना समय लगा । 

उत्‍तर - 2 वर्ष 11 माह 18 दिन । 

प्रश्‍न 17- स‍ंविधान में कितने अनुच्‍छेद है। 

उत्‍तर - 444 । 

प्रश्‍न 18- संविधान में कितने अध्‍याय है। 

उत्‍तर - 22 । 

प्रश्‍न 19- भारतीय सभा में कितनी अनुसूचियॉ है। 

उत्‍तर - 12 । 

प्रश्‍न 20- संविधान सभा का चुनाव किस आधार पर हुआ । 

उत्‍तर - वर्गीय मताधिकार पर।

*महत्वपूर्ण फॉर्मूले एवं जानकारियाँ*

👇👌👌

1. तरंग चलती हैं, तो वे अपने साथ ले जाती हैं

ans : - -ऊर्जा

2.: - सूर्य ग्रहण के समय सूर्य का कौन-सा भाग दिखाई देता है?

ans : - किरीट

3.: - कपड़ों से जंग के धब्बे हटाने के लिये प्रयोग किया 

ans : - -ऑक्ज़ैलिक अम्ल

4.: - गन्ने में ‘लाल सड़न रोग’ किसके कारण उत्पन्न होता है?

ans : - कवकों द्वारा

5.: - टेलीविजन का आविष्कार किसने किया था?

ans : - जे. एल. बेयर्ड

6.: - किस प्रकार के ऊतक शरीर के सुरक्षा कवच का कार्य करते हैं?

ans : - एपिथीलियम ऊतक

7.: - मनुष्य ने सर्वप्रथम किस जन्तु को अपना पालतू बनाया?

ans : - कुत्ता

8.: - किस वैज्ञानिक ने सर्वप्रथम बर्फ़ के दो टुकड़ों को आपस में घिसकर पिघला दिया?

ans : - डेवी

9: - हीरा चमकदार क्यों दिखाई देता है?

ans : - सामूहिक आंतरिक परावर्तन के कारण

10.: - ‘गोबर गैस’ में मुख्य रूप से क्या पाया जाता है।

ans : - मिथेन

11.: - निम्न में से कौन-सा आहार मानव शरीर में नये ऊतकों की वृद्धि के लिए पोषक तत्व प्रदान करता है?

ans : - पनीर

12.: - निम्न में से कौन एक उड़ने वाली छिपकली है?

ans : - ड्रेको

13.: - अंगूर में कौन-सा अम्ल पाया जाता है?

ans : - टार्टरिक अम्ल

14.: - कैंसर सम्बन्धी रोगों का अध्ययन कहलाता है

ans : - oncology

15.: - घोंसला बनाने वाला एकमात्र साँप कौन-सा है?

ans : - किंग कोबरा

16.: - भारत में पायी जाने वाली सबसे बड़ी मछली कौन-सी है?

ans : - ह्वेल शार्क

17.: - दालें किसका एक अच्छा स्रोत होती हैं?

ans : - प्रोटीन

18.: - देशी घी में से सुगन्ध क्यों आती है?

ans : - डाइएसिटिल के कारण

19.: - इन्द्रधनुष में किस रंग का विक्षेपण अधिक होता है?

ans : - लाल रंग

20.: - सूर्य की किरण में कितने रंग होते हैं?

ans : - 7

21.: - ‘टाइपराइटर’ (टंकण मशीन) के आविष्कारक कौन हैं?

ans : - शोल्स

22.: - सिरका को लैटिन भाषा में क्या कहा जाता है।

ans : - ऐसीटम

23.: - दूध की शुद्धता का मापन किस यन्त्र से किया जाता है?

ans : - लैक्टोमीटर

24.: - पृथ्वी पर सबसे अधिक मात्रा में पाया जाने वाला धातु तत्त्व कौन-सा है?

ans : - ऐलुमिनियम

25.: - मोती मुख्य रूप से किस पदार्थ का बना होता है?

ans : - कैल्सियम कार्बोनेट

26.: - मानव शरीर में सबसे अधिक मात्रा में कौन-सा तत्व पाया जाता है?

ans : - ऑक्सीजन

27.: - आम का वानस्पतिक नाम क्या है?

ans : - मेंगीफ़ेरा इण्डिका

28.: - कॉफी पाउडर के साथ मिलाया जाने वाला ‘चिकोरी चूर्ण’ प्राप्त होता है

ans : - -जड़ों से

29.: - ‘विटामिन-सी’ का सबसे अच्छा स्त्रोत क्या है?

ans : - आंवला

30.: - सबसे अधिक तीव्रता की ध्वनि कौन उत्पन्न करता है?

ans : - बाघ

31.: - मानव शरीर में सबसे लम्बी कोशिका कौन-सी होती है?

ans : - तंत्रिका कोशिका

32.: - दाँत मुख्य रूप से किस पदार्थ के बने होते हैं?

ans : - डेंटाइन के

33.: - किस जंतु की आकृति पैर की चप्पल के समान होती है?

ans : - पैरामीशियम

34.: - निम्न में से किस पदार्थ में प्रोटीन नहीं पाया जाता है?

ans : - चावल

35.: - मानव का मस्तिष्क लगभग कितने ग्राम का होता है?

ans : - 1350

36.: - रक्त में पायी जाने वाली धातु है

ans : - -लोहा

37.: - मांसपेशियों में किस अम्ल के एकत्रित होने से थकावट आती है?

ans : - लैक्टिक अम्ल

38.: - किण्वन का उदाहरण है

ans : - -दूध का खट्टा होना,खाने की ब्रेड का बनना,गीले आटे का खट्टा होना

39.: - केंचुए की कितनी आँखें होती हैं?

ans : - एक भी नहीं

40.: - गाजर किस विटामिन का समृद्ध स्रोत है?

ans : - विटामिन a

 *भौतिक राशि physical quantities अन्य भौतिक राशियों से संबंध* 

1. क्षेत्रफल area लंबाई × चौड़ाई

2. आयतन volume लंबाई× चौड़ाई×ऊंचाई

3. द्रव्यमान घनत्व density द्रव्यमान/आय

4. आवृत्ति frequency 1/आवर्तकाल

5. वेग velocity विस्थापन/समय

6. चाल speed दूरी/समय

7. त्वरण acceleration वेग/समय

8. बल force द्रव्यमान × त्वरण

9. आवेग impulse बल × समय

10. कार्य work बल × दूरी

11. ऊर्जा energy बल × दूरी

12. शक्ति power कार्य/समय

13. संवेग momentum द्रव्यमान × वेग

14. दाब pressure बल/क्षेत्रफल

15. प्रतिबल stress बल/क्षेत्रफल

16. विकृति strain विमा में परिवर्तन/मूल विमा

17. प्रत्यास्थता गुणांक coefficient of elasticity प्रतिबल/विकृति

18. पृष्ठ तनाव surface tension बल/लंबाई

19. पृष्ठ ऊर्जा surface energy ऊर्जा/क्षेत्रफल

20. वेग प्रवणता velocity gradient वेग/दूरी

21. दाब प्रवणता pressure gradient दाब/दूरी

22. श्यानता गुणांक coefficient of viscosity बल/(क्षेत्रफल× वेग प्रवणता)

23. कोण angel चाप/त्रिज्या

24. त्रिकोणमितीय अनुपात trigonometric ratio लंबाई/लंबाई

25. कोणीय वेग angular velocity कोण/समय

26. कोणीय त्वरण angular acelleration कोणीय वेग/समय

27. कोणीय संवेग angular momentum जड़त्व आघूर्ण × कोणीय वेग

28. जड़त्व आघूर्ण moment of inertia द्रव्यमान× (परिभ्रमण त्रिज्या)2

29. बल आघूर्ण torque बल × दूरी

30. कोणीय आवृत्ति angular frequency 2π × आवृत्ति

31. गुरुत्वीय सार्वत्रिक नियतांक universal constant of gravity बल× (दूरी)2/(द्रव्यमान)2

32. प्लांक नियतांक plank’s constant ऊर्जा/आवृत्ति

33. विशिष्ट उष्मा specific heat उष्मीय ऊर्जा/(द्रव्यमान× ताप)

34. उष्मा धारिता heat capacity ऊष्मीय ऊर्जा/ताप

35. बोल्टजमान नियतांक boltzmann’s constant ऊर्जा/ताप

36. स्टीफन नियतांक stefan’s constant (ऊर्जा/क्षेत्रफल× समय)/(ताप)4

37. गैस नियतांक gas constant (दाब× आयतन)/(मोल× ताप )

38. आवेश charge विद्युत धारा × समय

39. विभवातंर potential difference कार्य/आवेश

40. प्रतिरोध resistance विभवांतर/विद्युत धारा

41. धारिता capacity आवेश/विभवांतर

42. विद्युत क्षेत्र electric field वैद्युत बल/आवेश

43. चुम्बकीय क्षेत्र magnetic field बल/(विद्युत धारा× लंबाई)

44. चुम्बकीय फ्लक्स magnetic flux चुम्बकीय क्षेत्र × लंबाई

45. प्रेरकत्व inductance चुम्बकीय फ्लक्स/विद्युत धारा

46. वीन नियतांक wein’s constant तरंगदैर्ध्य ×ताप

47. चालकता conductivity 1/प्रतिरोध

48. एंट्रॅापी entropy ऊष्मीय ऊर्जा / ताप

49. गुप्त उष्मा latent heat उष्मीय ऊर्जा / द्रव्यमान

50. तापीय प्रसार गुणांक coefficient of thermal expansion विमा में परिवर्तन / (मूल विमा × ताप )

nbsp51. आयतन प्रत्यास्थता गुणांक bulk modulus ( आयतन × दाब में परिवर्तन )/आयतन में परिवर्तन

52. वैद्युत प्रतिरोधकता electric resistance ( प्रतिरोध × क्षेत्रफल )/ लंबाई

53. वैद्युत द्विध्रुव आघूर्ण electric dipole moment बल आघूर्ण / विद्युत क्षेत्र

54. चुम्बकीय द्विध्रुव आघूर्ण magnetic dipole moment बल आघूर्ण / चुम्बकीय क्षेत्र

55. चुम्बकीय क्षेत्र प्रबलता चुम्बकीय आघूर्ण / आयतन

56. अपवर्तनांक refractive index निर्वात में प्रकाश की चाल/माध्यम में प्रकाश की चाल

57. तरंग संख्या wave number 2π / तरंगदैर्ध्य

58. विकिरण शक्ति radiant power उत्सर्जित ऊर्जा / समय

59. विकिरण तीव्रता radiant intensity विकिरण शक्ति / घन कोण

60. हबल नियतांक hubble constant पश्च सरण चाल /दूरी

 *जीव विज्ञान के प्रश्न*

1.: - मांसपेशियों में किस अम्ल के एकत्रित होने से थकावट आती है?

ans : - लैक्टिक अम्ल

2.: - अंगूर में कौन-सा अम्ल पाया जाता है?

ans : - टार्टरिक अम्ल

3.: - कैंसर सम्बन्धी रोगों का अध्ययन कहलाता है

ans : - -ऑरगेनोलॉजी

4.: - मानव शरीर में सबसे लम्बी कोशिका कौन-सी होती है?

ans : - तंत्रिका कोशिका

5.: - दाँत मुख्य रूप से किस पदार्थ के बने होते हैं?

ans : - डेंटाइन के

6.: - किस जंतु की आकृति पैर की चप्पल के समान होती है?

ans : - पैरामीशियम

7.: - केंचुए की कितनी आँखें होती हैं?

ans : - एक भी नहीं

8.: - गाजर किस विटामिन का समृद्ध स्रोत है?

ans : - विटामिन a

9.: - निम्न में से किस पदार्थ में प्रोटीन नहीं पाया जाता है?

ans : - चावल

10.: - मानव का मस्तिष्क लगभग कितने ग्राम का होता है?

ans : - 1350

11.: - रक्त में पायी जाने वाली धातु है

ans : - -लोहा

12.: - किण्वन का उदाहरण है

ans : - -दूध का खट्टा होना,खाने की ब्रेड का बनना,गीले आटे का खट्टा होना

13.: - निम्न में से कौन-सा आहार मानव शरीर में नये ऊतकों की वृद्धि के लिए पोषक तत्व प्रदान करता है?

ans : - पनीर

14.: - निम्न में से कौन एक उड़ने वाली छिपकली है?

ans : - ड्रेको

15.: - घोंसला बनाने वाला एकमात्र साँप कौन-सा है?

ans : - किंग कोबरा

16.: - भारत में पायी जाने वाली सबसे बड़ी मछली कौन-सी है?

ans : - ह्वेल शार्क

17.: - दालें किसका एक अच्छा स्रोत होती हैं?

ans : - प्रोटीन

18.: - देशी घी में से सुगन्ध क्यों आती है?

ans : - डाइएसिटिल के कारण

19.: - इन्द्रधनुष में किस रंग का विक्षेपण अधिक होता है?

ans : - लाल रंग

20.: - टेलीविजन का आविष्कार किसने किया था?

ans : - जे. एल. बेयर्ड

21: - हीरा चमकदार क्यों दिखाई देता है?

ans : - सामूहिक आंतरिक परावर्तन के कारण

22.: - ‘गोबर गैस’ में मुख्य रूप से क्या पाया जाता है।

ans : - मिथेन

23.: - दूध की शुद्धता का मापन किस यन्त्र से किया जाता है?

ans : - लैक्टोमीटर

24.: - पृथ्वी पर सबसे अधिक मात्रा में पाया जाने वाला धातु तत्त्व कौन-सा है?

ans : - ऐलुमिनियम

25.: - मोती मुख्य रूप से किस पदार्थ का बना होता है?

ans : - कैल्सियम कार्बोनेट

26.: - मानव शरीर में सबसे अधिक मात्रा में कौन-सा तत्व पाया जाता है?

ans : - ऑक्सीजन

27.: - किस प्रकार के ऊतक शरीर के सुरक्षा कवच का कार्य करते हैं?

ans : - एपिथीलियम ऊतक

28.: - मनुष्य ने सर्वप्रथम किस जन्तु को अपना पालतू बनाया?

ans : - कुत्ता

29.: - किस वैज्ञानिक ने सर्वप्रथम बर्फ़ के दो टुकड़ों को आपस में घिसकर पिघला दिया?

ans : - डेवी

30.: - सबसे अधिक तीव्रता की ध्वनि कौन उत्पन्न करता है?

ans : - बाघ

31.: - जब ध्वनि तरंग चलती हैं, तो वे अपने साथ ले जाती हैं

ans : - -ऊर्जा

32.: - सूर्य ग्रहण के समय सूर्य का कौन-सा भाग दिखाई देता है?

ans : - किरीट

33.: - सूर्य की किरण में कितने रंग होते हैं?

ans : - 7

34.: - ‘टाइपराइटर’ (टंकण मशीन) के आविष्कारक कौन हैं?

ans : - शोल्स

35.: - सिरका को लैटिन भाषा में क्या कहा जाता है।

ans : - ऐसीटम

36.: - कपड़ों से जंग के धब्बे हटाने के लिये प्रयोग किया जाता है

ans : - -ऑक्ज़ैलिक अम्ल

37.: - गन्ने में ‘लाल सड़न रोग’ किसके कारण उत्पन्न होता है?

ans : - कवकों द्वारा

38.: - आम का वानस्पतिक नाम क्या है?

ans : - मेंगीफ़ेरा इण्डिका

39.: - कॉफी पाउडर के साथ मिलाया जाने वाला ‘चिकोरी चूर्ण’ प्राप्त होता है

ans : - -जड़ों से

40.: - ‘विटामिन-सी’ का सबसे अच्छा स्त्रोत क्या है?

ans : - आंँवला

  *☄भारतीय संविधान - प्रश्नोत्तर☄*

प्रश्‍न 1- भारतीय संविधान सभा की प्रथम बैठक कब हुई । 

उत्‍तर - 9 दिसम्‍बर 1946 । 

प्रश्‍न 2- स‍ंविधान सभा का स्‍थाई अध्‍यक्ष कौन था । 

उत्‍तर - डॉ. राजेंन्‍द्र प्रसाद । 

प्रश्‍न 3- संविधान सभा का अस्‍थाई अध्‍यक्ष कौन था । 

उत्‍तर - डॉ. सच्चिदानंद सिन्‍हा । 

प्रश्‍न 4- संविधान सभा की प्रारूप समिति के अध्‍यक्ष कौन थे । 

उत्‍तर - डॉ. भीमराव अम्‍बेडकर । 

प्रश्‍न 5- संविधान सभा का औपचारिक रूप से प्रतिपादन किसने किया । 

उत्‍तर - एम. एन. राय । 

प्रश्‍न 6- भारत में संविधान सभा गठित करने का आधार क्‍या था । 

उत्‍तर - कैबिनेट मिशन योजना (1946) । 

प्रश्‍न 7- संविधान के गठन की मांग सर्वप्रथम 1895 में किस व्‍यक्ति ने की । 

उत्‍तर - बाल गंगाधर तिलक । 

प्रश्‍न 8- संविधान सभा में देशी रियासतों के कितने प्रतिनिधि थे । 

उत्‍तर - 70 । 

प्रश्‍न 9- संविधान सभा में किस देशी रियासत के प्रतिनिधि ने भाग नही लिया । 

उत्‍तर - हैदराबाद । 

प्रश्‍न 10- बी. आर. अम्‍बेडकर कहॉं के संविधान सभा में निर्वाचित हुए । 

उत्‍तर - बंगाल से । 

प्रश्‍न 11- संविधान सभा का संवैधानिक सलाहकार किसे नियुक्‍त किया गया था । 

उत्‍तर - बी. एन. राव । 

प्रश्‍न 12- संविधान सभा की प्रारूप समिति का गठन कब हुआ । 

उत्‍तर - 29 अगस्‍त 1947 । 

प्रश्‍न 13- संविधान की प्रारूप समिति के समक्ष प्रस्‍तावना का प्रस्‍ताव किसने रखा । 

उत्‍तर - जवाहर लाल नेहरू । 

प्रश्‍न 14- संविधान सभा की रचना हेतु संविधान का विचार सर्वप्रथम किसने प्रस्‍तुत किया । 

उत्‍तर - स्‍वराज पार्टी ने 1924 में । 

प्रश्‍न 15- संविधान सभा में भारत के संविधान को कब स्‍वीकृत किया । 

उत्‍तर - 26 नवम्‍बर 1946 । 

प्रश्‍न 16- संविधान को बनाने में कितना समय लगा । 

उत्‍तर - 2 वर्ष 11 माह 18 दिन । 

प्रश्‍न 17- स‍ंविधान में कितने अनुच्‍छेद है। 

उत्‍तर - 444 । 

प्रश्‍न 18- संविधान में कितने अध्‍याय है। 

उत्‍तर - 22 । 

प्रश्‍न 19- भारतीय सभा में कितनी अनुसूचियॉ है। 

उत्‍तर - 12 । 

प्रश्‍न 20- संविधान सभा का चुनाव किस आधार पर हुआ । 

उत्‍तर - वर्गीय मताधिकार पर ।

1. (α+в)²= α²+2αв+в²

2. (α+в)²= (α-в)²+4αв

3. (α-в)²= α²-2αв+в²

4. (α-в)²= (α+в)²-4αв

5. α² + в²= (α+в)² - 2αв.

6. α² + в²= (α-в)² + 2αв.

7. α²-в² =(α + в)(α - в)

8. 2(α² + в²) = (α+ в)² + (α - в)²

9. 4αв = (α + в)² -(α-в)²

10. αв ={(α+в)/2}²-{(α-в)/2}²

11. (α + в + ¢)² = α² + в² + ¢² + 2(αв + в¢ + ¢α)

12. (α + в)³ = α³ + 3α²в + 3αв² + в³

13. (α + в)³ = α³ + в³ + 3αв(α + в)

14. (α-в)³=α³-3α²в+3αв²-в³

15. α³ + в³ = (α + в) (α² -αв + в²)

16. α³ + в³ = (α+ в)³ -3αв(α+ в)

17. α³ -в³ = (α -в) (α² + αв + в²)

18. α³ -в³ = (α-в)³ + 3αв(α-в)

ѕιη0° =0

ѕιη30° = 1/2

ѕιη45° = 1/√2

ѕιη60° = √3/2

ѕιη90° = 1

¢σѕ ιѕ σρρσѕιтє σƒ ѕιη

тαη0° = 0

тαη30° = 1/√3

тαη45° = 1

тαη60° = √3

тαη90° = ∞

¢σт ιѕ σρρσѕιтє σƒ тαη

ѕє¢0° = 1

ѕє¢30° = 2/√3

ѕє¢45° = √2

ѕє¢60° = 2

ѕє¢90° = ∞

¢σѕє¢ ιѕ σρρσѕιтє σƒ ѕє¢

2ѕιηα¢σѕв=ѕιη(α+в)+ѕιη(α-в)

2¢σѕαѕιηв=ѕιη(α+в)-ѕιη(α-в)

2¢σѕα¢σѕв=¢σѕ(α+в)+¢σѕ(α-в)

2ѕιηαѕιηв=¢σѕ(α-в)-¢σѕ(α+в)

ѕιη(α+в)=ѕιηα ¢σѕв+ ¢σѕα ѕιηв.

» ¢σѕ(α+в)=¢σѕα ¢σѕв - ѕιηα ѕιηв.

» ѕιη(α-в)=ѕιηα¢σѕв-¢σѕαѕιηв.

» ¢σѕ(α-в)=¢σѕα¢σѕв+ѕιηαѕιηв.

» тαη(α+в)= (тαηα + тαηв)/ (1−тαηαтαηв)

» тαη(α−в)= (тαηα − тαηв) / (1+ тαηαтαηв)

» ¢σт(α+в)= (¢σтα¢σтв −1) / (¢σтα + ¢σтв)

» ¢σт(α−в)= (¢σтα¢σтв + 1) / (¢σтв− ¢σтα)

» ѕιη(α+в)=ѕιηα ¢σѕв+ ¢σѕα ѕιηв.

» ¢σѕ(α+в)=¢σѕα ¢σѕв +ѕιηα ѕιηв.» ѕιη(α-в)=ѕιηα¢σѕв-¢σѕαѕιηв.

» ¢σѕ(α-в)=¢σѕα¢σѕв+ѕιηαѕιηв.

» тαη(α+в)= (тαηα + тαηв)/ (1−тαηαтαηв)

» тαη(α−в)= (тαηα − тαηв) / (1+ тαηαтαηв)

» ¢σт(α+в)= (¢σтα¢σтв −1) / (¢σтα + ¢σтв)

» ¢σт(α−в)= (¢σтα¢σтв + 1) / (¢σтв− ¢σтα)

α/ѕιηα = в/ѕιηв = ¢/ѕιη¢ = 2я

» α = в ¢σѕ¢ + ¢ ¢σѕв

» в = α ¢σѕ¢ + ¢ ¢σѕα

» ¢ = α ¢σѕв + в ¢σѕα

» ¢σѕα = (в² + ¢²− α²) / 2в¢

» ¢σѕв = (¢² + α²− в²) / 2¢α

» ¢σѕ¢ = (α² + в²− ¢²) / 2¢α

» δ = αв¢/4я

» ѕιηθ = 0 тнєη,θ = ηπ

» ѕιηθ = 1 тнєη,θ = (4η + 1)π/2

» ѕιηθ =−1 тнєη,θ = (4η− 1)π/2

» ѕιηθ = ѕιηα тнєη,θ = ηπ (−1)^ηα

1. ѕιη2α = 2ѕιηα¢σѕα

2. ¢σѕ2α = ¢σѕ²α − ѕιη²α

3. ¢σѕ2α = 2¢σѕ²α − 1

4. ¢σѕ2α = 1 − ѕιη²α

5. 2ѕιη²α = 1 − ¢σѕ2α

6. 1 + ѕιη2α = (ѕιηα + ¢σѕα)²

7. 1 − ѕιη2α = (ѕιηα − ¢σѕα)²

8. тαη2α = 2тαηα / (1 − тαη²α)

9. ѕιη2α = 2тαηα / (1 + тαη²α)

10. ¢σѕ2α = (1 − тαη²α) / (1 + тαη²α)

11. 4ѕιη³α = 3ѕιηα − ѕιη3α

12. 4¢σѕ³α = 3¢σѕα + ¢σѕ3α

» ѕιη²θ+¢σѕ²θ=1

» ѕє¢²θ-тαη²θ=1

» ¢σѕє¢²θ-¢σт²θ=1

» ѕιηθ=1/¢σѕє¢θ

» ¢σѕє¢θ=1/ѕιηθ

» ¢σѕθ=1/ѕє¢θ

» ѕє¢θ=1/¢σѕθ

» тαηθ=1/¢σтθ

» ¢σтθ=1/тαηθ

» тαηθ=ѕιηθ/¢σѕθ

*"महत्वपूर्ण"*

   9th,10th,11th & 12th गणित विषय के सारे फॉर्मूले हैँ | कृपया करके सभी बच्चों के माता -पिता को जरूर शेयर करें और बच्चों को दिखाने को कहें।

» b. a. — bachelor of arts.

» m. a. — master of arts. »b.tech - bachelor of technology

» b. sc. — bachelor of science

» m. sc. — master of science

» b. sc. ag. — bachelor of science in agriculture

» m. sc. ag. — master of science in agriculture

» m. b. b. s. — bachelor of medicine and bachelor of surgery

» b.a.m.s- bachelor of ayurved medicine and surgery

» m. d. — doctor of medicine

» m. s. — master of surgery

» ph. d. / d. phil. — doctor of philosophy (arts & science)

» d. litt./lit. — doctor of literature / doctor of letters

» d. sc. — doctor of science

» b. com. — bachelor of commerce

» m. com. — master of commerce

» dr. — doctor

» b. p. — blood pressure

» mr. — mister

» mrs. — mistress

» m.s. — miss (used for female married & unmarried)

» miss — used before unmarried girls)

» m. p. — member of parliament

» m. l. a. — member of legislative assembly

» m. l. c. — member of legislative council

» p. m. — prime minister

» c. m. — chief minister

» c-in-c — commander-in-chief

» l. d. c. — lower division clerk

» u. d. c. — upper division clerk

» lt. gov. — lieutenant governor

» d. m. — district magistrate

» v. i. p. — very important  person

» i. t. o. — income tax officer

» c. i. d. — criminal investigation department

» c/o — care of

» s/o — son of

» c. b. i. — central bureau of investigation

» g. p. o. — general post office

» h. q. — head quarters

» e. o. e. — errors and omissions excepted

» kg. — kilogram

» kw. — kilowatts

gm. — gram

km. — kilometer

ltd. — limited

m. p. h. — miles per hour

km. p. h. — kilometre per hour

p. t. o. — please turn over

p. w. d. — public works department

c. p. w. d. — central public works department

u. s. a. — united states of america

u. k. — united kingdom (england)

u. p. — uttar pradesh

m. p. — madhya pradesh

h. p. — himachal pradesh

u. n. o. — united nations organization

w. h. o. — world health organization

b. b. c. — british broadcasting corporation

b. c. — before christ

a. c. — air conditioned

i. g. — inspector general (of police)

d. i. g. — deputy inspector general (of police)

s. s. p. — senior superintendent of police

d. s. p. — deputy superintendent of police

s. d. m. — sub-divisional magistrate

s. m. — station master

a. s. m. — assistant station master

v. c. — vice-chancellor

a. g. — accountant general

c. r. — confidential report

i. a. s. — indian administrative service

i. p. s. — indian police service

i. f. s. — indian foreign service or indian forest service

i. r. s. — indian revenue service

p. c. s. — provincial civil service

m. e. s. — military engineering service

☀full form of some technical words

» virus - vital information resource under seized.

» 3g -3rd generation.

» gsm - global system for mobile communication.

» cdma - code division multiple access.

» umts - universal mobile telecommunication system.

» sim - subscriber identity module .

» avi = audio video interleave

» rts = real time streaming

» sis = symbian

os installer file

» amr = adaptive multi-rate codec

» jad = java application descriptor

» jar = java archive

» jad = java application descriptor

» 3gpp = 3rd generation partnership project

» 3gp = 3rd generation project

» mp3 = mpeg player-3

» mp4 = mpeg-4 video file

» aac = advanced audio coding

» gif= graphic interchangeable format

» jpeg = joint photographic expert group

» bmp = bitmap

» swf = shock wave flash

» wmv = windows media video

» wma = windows media audio

» wav = waveform audio

» png = portable network graphics

» doc =document (microsoft corporation)

» pdf = portable document format

» m3g = mobile 3d graphics

» m4a = mpeg-4 audio file

» nth = nokia theme (series 40)

» thm = themes (sony ericsson)

» mmf =synthetic music mobile application file

» nrt = nokia ringtone

» xmf = extensible music file

» wbmp = wireless bitmap image

» dvx = divx video

» html = hyper text markup language

» wml =wireless markup language

» cd -compact disk.

» dvd - digital versatile disk.

» crt - cathode ray tube.

» dat - digital audio tape.

» dos - disk operating system.

» gui -graphical

user interface.

» http - hyper text transfer protocol.

» ip - internet protocol.

» isp - internet service provider.

» tcp - transmission control protocol.

» ups - uninterruptible power supply.

» hsdpa -high speed downlink packet access.

» edge - enhanced data rate for evolution.

» gsm- [global system for mobile communication]

» vhf - very high frequency.

» uhf - ultra highfrequency.

» gprs - general packet radio service.

» wap - wireless application protocol.

» tcp - transmission control protocol.

» arpanet - advanced research project agency network.

» ibm - international business machines.

» hp - hewlett packard.

» am/fm - amplitude/ frequency modulation

    

*☀airlines*

indian airlines - 1800 180 1407

jet airways - 1800 225 522

spice jet - 1800 180 3333

air india - 1800 227 722

kingfisher -1800 180 0101

*☀banks*

abn amro - 1800 112 224

canara bank - 1800 446 000

citibank - 1800 442 265

corporation bank - 1800 443 555

development credit bank - 1800 225 769

hdfc bank - 1800 227 227

icici bank - 1800 333 499

icici bank nri -1800 224 848

idbi bank -1800 116 999

indian bank -1800 425 1400

ing vysya -1800 449 900

kotak mahindra bank - 1800 226 022

lord krishna bank -1800 112 300

punjab national bank - 1800 122 222

state bank of india - 1800 441 955

syndicate bank - 1800 446 655

*☀automobiles*

mahindra scorpio -1800 226 006

maruti -1800 111 515

tata motors - 1800 255 52

windshield experts - 1800 113 636

*☀computers /it*

adrenalin - 1800 444 445

amd -1800 425 6664

apple computers-1800 444 683

canon -1800 333 366

cisco systems- 1800 221 777

compaq - hp -1800 444 999

data one broadband - 1800 424 1800

dell -1800 444 026

epson - 1800 44 0011

esys - 3970 0011

genesis tally academy - 1800 444 888

hcl - 1800 180 8080

ibm - 1800 443 333

lexmark - 1800 22 4477

marshal's point -1800 33 4488

microsoft - 1800 111 100

microsoft virus update - 1901 333 334

seagate - 1800 180 1104

symantec - 1800 44 5533

tvs electronics-1800 444 566

wep peripherals-1800 44 6446

wipro - 1800 333 312

xerox - 1800 180 1225

zenith - 1800 222 004

*☀indian railways*

general enquiry 139

central enquiry 131

reservation 139

railway reservation enquiry 1345, 1335 & 1330

centralised railway enquiry 133, 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8 & 9

couriers/packers &

movers

abt courier - 1800 448 585

afl wizz - 1800 229 696

agarwal packers & movers - 1800 114 321

associated packers p ltd - 1800 214 560

dhl - 1800 111 345

fedex - 1800 226 161

goel packers & movers - 1800 11 3456

ups - 1800 227 171

*☀home एप्लीन्सेस*

aiwa/sony - 1800 111 188

anchor switches - 1800 227 7979

blue star - 1800 222 200

bose audio - 112 673

bru coffee vending machines - 1800

4 7171

daikin air conditioners - 1800 444

222

dishtv - 1800 123 474

faber chimneys - 1800 214 595

godrej - 1800 225 511

grundfos pumps - 1800 334 555

lg - 1901 180 9999

philips - 1800 224 422

samsung - 1800 113 444

sanyo - 1800 110 101

voltas - 1800 334 546

     अब कुछ सांस्कृतिक जानकारी निम्नलिखित है।

👇👇👇

पाण्डव पाँच भाई थे जिनके नाम हैं -

1. युधिष्ठिर    2. भीम    3. अर्जुन

4. नकुल।      5. सहदेव

(इन पांचों के अलावा , महाबली कर्ण भी कुंती के ही पुत्र थे , परन्तु उनकी गिनती पांडवों में नहीं की जाती है)

     यहाँ ध्यान रखें कि पाण्डु के उपरोक्त पाँचों पुत्रों में से युधिष्ठिर, भीम और अर्जुन की माता कुन्ती थीं तथा, नकुल और सहदेव की माता माद्री थी। वहीँ धृतराष्ट्र और गांधारी के सौ पुत्र कौरव कहलाए, जिनके नाम हैं :-

1. दुर्योधन 2. दुःशासन 3. दुःसह

4. दुःशल 5. जलसंघ 6. सम 7. सह 8. विंद 9. अनुविंद 10. दुर्धर्ष 11. सुबाहु 12. दुषप्रधर्षण 13. दुर्मर्षण 14. दुर्मुख  15. दुष्कर्ण 16. विकर्ण 17. शल 18. सत्वान 19. सुलोचन 20. चित्र 21. उपचित्र 22. चित्राक्ष 23. चारुचित्र 24. शरासन 25. दुर्मद 26. दुर्विगाह  27. विवित्सु 28. विकटानन्द 29. ऊर्णनाभ 30. सुनाभ 31. नन्द  32. उपनन्द   33. चित्रबाण 34. चित्रवर्मा 35. सुवर्मा    36. दुर्विमोचन 37. अयोबाहु   38. महाबाहु  39. चित्रांग 40. चित्रकुण्डल 41. भीमवेग  42. भीमबल 43. बालाकि    44. बलवर्धन 45. उग्रायुध 46. सुषेण 47. कुण्डधर  48. महोदर 49. चित्रायुध   50. निषंगी 51. पाशी 52. वृन्दारक   53. दृढ़वर्मा    54. दृढ़क्षत्र 55. सोमकीर्ति  56. अनूदर    57. दढ़संघ 58. जरासंघ   59. सत्यसंघ 60. सद्सुवाक 61. उग्रश्रवा   62. उग्रसेन     63. सेनानी 64. दुष्पराजय 65. अपराजित  66. कुण्डशायी        67. विशालाक्ष 68. दुराधर   69. दृढ़हस्त    70. सुहस्त 71. वातवेग  72. सुवर्च    73. आदित्यकेतु 74. बह्वाशी   75. नागदत्त 76. उग्रशायी 77. कवचि    78. क्रथन। 79. कुण्डी 80. भीमविक्र 81. धनुर्धर  82. वीरबाहु 83. अलोलुप  84. अभय  85. दृढ़कर्मा 86. दृढ़रथाश्रय    87. अनाधृष्य 88. कुण्डभेदी।  89. विरवि 90. चित्रकुण्डल    91. प्रधम

92. अमाप्रमाथि    93. दीर्घरोमा

94. सुवीर्यवान     95. दीर्घबाहु

96. सुजात।         97. कनकध्वज   

98. कुण्डाशी        99. विरज

100. युयुत्सु

(इन 100 भाइयों के अलावा कौरवों की एक बहन भी थी… जिसका नाम "दुशाला" था, जिसका विवाह "जयद्रथ" से हुआ था)

"श्री मद्-भगवत गीता"के बारे में-

ॐ . किसको किसने सुनाई?

उ.- श्रीकृष्ण ने अर्जुन को सुनाई। 

ॐ . कब सुनाई?

उ.- आज से  5700 साल पहले सुनाई।

ॐ. भगवान ने किस दिन गीता सुनाई?

उ.- रविवार के दिन।

ॐ. कोन सी तिथि को?

उ.- एकादशी 

ॐ. कहा सुनाई?

उ.- कुरुक्षेत्र की रणभूमि में।

ॐ. कितनी देर में सुनाई?

उ.- लगभग 45 मिनट में

ॐ. क्यूँ  सुनाई?

उ.- कर्त्तव्य से भटके हुए अर्जुन को कर्त्तव्य सिखाने के लिए और आने वाली पीढियों को धर्म-ज्ञान सिखाने के लिए।

ॐ. कितने अध्याय है?

उ.- कुल 18 अध्याय

ॐ. कितने श्लोक है?

उ.- 700 श्लोक

ॐ. गीता में क्या-क्या बताया गया है?

उ.- ज्ञान-भक्ति-कर्म योग मार्गो की विस्तृत व्याख्या की गयी है, इन मार्गो पर चलने से व्यक्ति निश्चित ही परमपद का अधिकारी बन जाता है। 

ॐ. गीता को अर्जुन के अलावा 

और किन किन लोगो ने सुना?

उ.- धृतराष्ट्र एवं संजय ने

ॐ. अर्जुन से पहले गीता का पावन ज्ञान किन्हें मिला था?

उ.- भगवान सूर्यदेव को

ॐ. गीता की गिनती किन धर्म-ग्रंथो में आती है?

उ.- उपनिषदों में

ॐ. गीता किस महाग्रंथ का भाग है....?

उ.- गीता महाभारत के एक अध्याय शांति-पर्व का एक हिस्सा है।

ॐ. गीता का दूसरा नाम क्या है?

उ.- गीतोपनिषद

ॐ. गीता का सार क्या है?

उ.- प्रभु श्रीकृष्ण की शरण लेना

ॐ. गीता में किसने कितने श्लोक कहे है?

उ.- श्रीकृष्ण जी ने- 574

अर्जुन ने- 85 

धृतराष्ट्र ने- 1

संजय ने- 40.

     33 करोड नहीँ  33 कोटि देवी देवता हैँ हिँदू धर्म मेँ।

कोटि = प्रकार।

     देवभाषा संस्कृत में कोटि के दो अर्थ होते है, कोटि का मतलब प्रकार होता है और एक अर्थ करोड़ भी होता।

     हिन्दुओ के 33 करोड़ देवी देवता 

     कुल 33 प्रकार के देवी देवता हैँ हिँदू धर्म मे :-

12 प्रकार हैँ :-

आदित्य , धाता, मित, आर्यमा,

शक्रा, वरुण, अँश, भाग, विवास्वान, पूष, सविता, तवास्था, और विष्णु...!

8 प्रकार हैँ  :-

वासु:, धर, ध्रुव, सोम, अह, अनिल, अनल, प्रत्युष और प्रभाष।

11 प्रकार हैँ :-

रुद्र: ,हर,बहुरुप, त्रयँबक,

अपराजिता, बृषाकापि, शँभू, कपार्दी,

रेवात, मृगव्याध, शर्वा, और कपाली।

एवँ

दो प्रकार हैँ अश्विनी और कुमार।

कुल :- 12+8+11+2=33 कोटी 

*📜😇  दो पक्ष* -

कृष्ण पक्ष , 

शुक्ल पक्ष !

*📜😇  तीन ऋण* -

देव ऋण , 

पितृ ऋण , 

ऋषि ऋण !

*📜😇   चार युग* -

सतयुग , 

त्रेतायुग ,

द्वापरयुग , 

कलियुग !

*📜😇  चार धाम* -

द्वारिका , 

बद्रीनाथ ,

जगन्नाथ पुरी , 

रामेश्वरम धाम !

*📜😇   चारपीठ* -

शारदा पीठ ( द्वारिका )

ज्योतिष पीठ ( जोशीमठ बद्रिधाम ) 

गोवर्धन पीठ ( जगन्नाथपुरी ) , 

शृंगेरीपीठ !

*📜😇 चार वेद* -

ऋग्वेद , 

अथर्वेद , 

यजुर्वेद , 

सामवेद !

*📜😇  चार आश्रम* -

ब्रह्मचर्य , 

गृहस्थ , 

वानप्रस्थ , 

संन्यास !

*📜😇 चार अंतःकरण* -

मन , 

बुद्धि , 

चित्त , 

अहंकार !

*📜😇  पञ्च गव्य* -

गाय का घी , 

दूध , 

दही ,

गोमूत्र , 

गोबर !

*📜😇  पञ्च देव* -

गणेश , 

विष्णु , 

शिव , 

देवी ,

सूर्य !

*📜😇 पंच तत्त्व* -

पृथ्वी ,

जल , 

अग्नि , 

वायु , 

आकाश !

*📜😇  छह दर्शन* -

वैशेषिक , 

न्याय , 

सांख्य ,

योग , 

पूर्व मिसांसा , 

दक्षिण मिसांसा !

*📜😇  सप्त ऋषि* -

विश्वामित्र ,

जमदाग्नि ,

भरद्वाज , 

गौतम , 

अत्री , 

वशिष्ठ और कश्यप! 

*📜😇  सप्त पुरी* -

अयोध्या पुरी ,

मथुरा पुरी , 

माया पुरी ( हरिद्वार ) , 

काशी ,

कांची 

( शिन कांची - विष्णु कांची ) , 

अवंतिका और 

द्वारिका पुरी !

*📜😊  आठ योग* - 

यम , 

नियम , 

आसन ,

प्राणायाम , 

प्रत्याहार , 

धारणा , 

ध्यान एवं 

समािध !

*📜😇 आठ लक्ष्मी* -

आग्घ , 

विद्या , 

सौभाग्य ,

अमृत , 

काम , 

सत्य , 

भोग ,एवं 

योग लक्ष्मी !

*📜😇 नव दुर्गा* -

शैल पुत्री , 

ब्रह्मचारिणी ,

चंद्रघंटा , 

कुष्मांडा , 

स्कंदमाता , 

कात्यायिनी ,

कालरात्रि , 

महागौरी एवं 

सिद्धिदात्री !

*📜😇   दस दिशाएं* -

पूर्व , 

पश्चिम , 

उत्तर , 

दक्षिण ,

ईशान , 

नैऋत्य , 

वायव्य , 

अग्नि 

आकाश एवं 

पाताल !

*📜😇  मुख्य ११ अवतार* -

 मत्स्य , 

कच्छप , 

वराह ,

नरसिंह , 

वामन , 

परशुराम ,

श्री राम , 

कृष्ण , 

बलराम , 

बुद्ध , 

एवं कल्कि !

*📜😇 बारह मास* - 

चैत्र , 

वैशाख , 

ज्येष्ठ ,

अषाढ , 

श्रावण , 

भाद्रपद , 

अश्विन , 

कार्तिक ,

मार्गशीर्ष , 

पौष , 

माघ , 

फागुन !

*📜😇  बारह राशि* - 

मेष , 

वृषभ , 

मिथुन ,

कर्क , 

सिंह , 

कन्या , 

तुला , 

वृश्चिक , 

धनु , 

मकर , 

कुंभ , 

मीन!

*📜😇 बारह ज्योतिर्लिंग* - 

सोमनाथ ,

मल्लिकार्जुन ,

महाकाल , 

ओमकारेश्वर , 

बैजनाथ , 

रामेश्वरम ,

विश्वनाथ , 

त्र्यंबकेश्वर , 

केदारनाथ , 

घुष्नेश्वर ,

भीमाशंकर ,

नागेश्वर !

*📜😇 पंद्रह तिथियाँ* - 

प्रतिपदा ,

द्वितीय ,

तृतीय ,

चतुर्थी , 

पंचमी , 

षष्ठी , 

सप्तमी , 

अष्टमी , 

नवमी ,

दशमी , 

एकादशी , 

द्वादशी , 

त्रयोदशी , 

चतुर्दशी , 

पूर्णिमा , 

अमावास्या !

*📜😇 स्मृतियां* - 

मनु , 

विष्णु , 

अत्री , 

हारीत ,

याज्ञवल्क्य ,

उशना , 

अंगीरा , 

यम , 

आपस्तम्ब , google

सर्वत ,

कात्यायन , 

ब्रहस्पति , 

पराशर , 

व्यास , from 

शांख्य,

लिखित,

दक्ष,

शातातप 

     *कृपया इस मेसेज को पढ़ न सकें तो कोई बात  नहीँ लेकिनअधिक से अधिक अध्यापक वर्ग और बच्चों को पोस्ट करें |*